جراحی توراسکوپی ستون فقرات یا جراحی قفسه سینه نوعی روش جراحی آندوسکوپی و کم تهاجمی است که به منظور ترمیم و اصلاح اختلالات مربوط در ناحیه توراسیک ستون فقرات انجام می شود.
مهره های ستون فقرات به سه بخش مهره های گردنی، مهره های سینه ای و مهره های کمری تقسیم می شود. بلندترین بخش ستون فقرات مربوط به مهره های سینه ای می باشد که از روی هم قرار گرفتن 12مهره تشکیل شده است؛ این ناحیه از ستون فقرات همچون دیگر نواحی وظیفه محافظت از نخاع و استوار نگه داشتن حالت ایستاده بدن را برعهده دارد. اما تنها عاملی که این ناحیه را نسبت به دیگر قسمت های ستون فقرات متمایز می کند؛ وظیفه مهمی که این مهره ها در نگه داشتن استخوان قفسه سینه و محافظت از قلب و ریه ها برعهده دارد، می باشد.
مهره های قفسه سینه از محدودیت کمتری نسبت به دیگر مهره ها برخوردار هستند و همین عامل باعث شده کمتر در معرض انواع آسیب ها قرار بگیرد؛ اما بنا به دلایلی همچون سقوط از ارتفاع، تصادفات رانندگی و وارد شدن ضربه و آسیب شدید به مهره های پشتی ممکن است این ناحیه نیز در معرض انواع آسیب ها قرار بگیرد. عموما برا درمان این اختلالات از روش جراحی مهره های سینه ای استفاده می شود اما به دلیل قرار گیری قلب و ریه در این ناحیه باید از روشی استفاده کرد که از کمترین عوارض و خطر همراه باشد؛ جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات یکی از این نوع جراحی است که به کمک آن میتوان عمل جراحی با کمترین تهاجم و با ایجاد کوچکترین برش انجام داد. شما را به خواندن این مقاله دعوت می نماییم تا بیشتر با این روش جراحی ستون فقرات و نحوه انجام آن آگاهی پیدا کنید.
جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات چیست؟
جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات روشی است که در آن یک لوله به نام توراکوسکوپ را به فضای قفسه سینه فرستاده می شود تا بدین وسیله اختلالات مربوط به قفسه سینه و مهره های پشتی را ملاحظه کرده و به درمان آن پرداخت. به منظور درک بهتر جراحی توراکوسکوپی ابتدا لازم می دانم کمی شما را با دستگاه توراکوسکوپ آشنا کنم. توراکوسکوپ یک وسیله ای همچون آندوسکوپ می باشد که خود واژه توراکوسکوپ از دو کلمه توراک به معنی سینه و اسکوپ به معنی نمایش ساخته شده است.
به طور کلی میتوان گفت از این دستگاه برای مشاهده فضاهای بین دنده و قفسه سینه استفاده کرد. دستگاه توراکوسکوپ از یک پوشش خارجی، بخش نوردهی و از یک ابزار عملیاتی همچون کاتتر ساخته شده که به منظور عبور دادن سوزنی به درون حفره ها و دنده های بدن کاربرد دارد. در سر اغلب این دستگاه ها یک دوربین قرار دارد که توسط این دوربین پیام های ورودی به صورت ویدیو به یک نمایشگر فرستاده می شود. حالا با این مقدمه به سراغ توضیح و بررسی جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات می رویم با توجه به ماهیت مهره های سینه ای و قرار گیری اجزایی مهمی همچون ریه و قلب در نزدیکی این مهره ها، این منطقه از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است و در صورتی که مهره های این ناحیه از ستون فقرات به عارضه ای مبتلا شود نیاز به یک روش درمانی و جراحی دارند که از بروز هر گونه آسیب به ریه و نخاع پیشگیر به عمل بیاورد.
در گذشته بری درمان اختلالات مربوط به ناحیه پشتی ستون فقرات، جراح اقدام به بازکردن قفسه سینه و شکم بیمار مینمود تا از این طریق با کنار زدن ریه ها و دیگر احشای بدن، به ستون فقرات راه یابید؛ اما به دلیل باز کردن بخش عظیمی از قفسه سینه احتمال بروز خطر و عوارض در حین جراحی بسیار بالا بود و بیمار پس از عمل دچار عوارض شدیدی می شد. اما خوشبختانه امروزه به کمک جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات و آندوسکوپ عوارض این جراحی تا حد زیادی کاهش یافته و جراح با کمترین آسیب به بخش های جراحی و با عبور دادن لوله ای مابین قفسه سینه به درمان انواع اختلالات می پردازد.
اختلالات ناحیه توراسیک ستون فقرات چیست؟
مهره های سینه ای یا توراسیک بین مهره های گردن و کمر قرار گرفته اند و این مهره ها از اقتدار و پایداری بیشتری نسبت به مهره های کمری و گردن برخوردار هستند و اما این دلیل نمی شود که عارضه ای در ناحیه بوجود نیاید این مهره ها نیز همچون دیگر مهره ها در معرض ابتلا به انواع اختلالات شایع ستون فقرات همچون اسکولیوز توراسیک، بیرون زدگی دیسک بین مهره ای، شکستگی مهره های ناحیه توراسیک، تنگی کانال نخاعی ناحیه توراسیک می باشند. یکی از شایع ترین اختلالات مربوط به ناحیه توراسیک که برای درمان آن حتما باید از جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات استفاده کرد؛ اسکولیوز ناحیه توراسیک است. از آنجایی که اسکولیوز قفسه سینه به ناحیه ی از ستون فقرات متصل است که به رباط متصل هستند ، بیماران مبتلا به این شکل بیماری اغلب متوجه می شوند که رباط ها و مهره های ستون فقرات آنها دچار تغییر شکل و تحریف شده است. در واقع، یک مهره نامتقارن اغلب در فرد مبتلا به اسکولیوز توراسیک جزو اولین نشانه ها است. ارتفاع شانه نابرابر یکی دیگر از نشانه هایی است که اغلب دیده می شود.
دیسک های مربوط به ناحیه توراسیک نیز وظیفه حرکت بخشی به مهره ها و جذب فشار و ضربات اضافی را برعهده دارند و در صورتی که به مهره های این ناحیه ضربه ای وارد شود، دیسک ها همچون صفحات لاستیکی این ضربات را دریافت می کنند و از وارد شدن فشار و آسیب به مهره های ناحیه توراسیک پیشگیری به عمل می آورند. متاسفانه در صورتی که دیسک های این ناحیه دچار بیرون زدگی شود میتواند به طور مستقیم به نخاع فشار وارد کند از این رو نیاز است بیمار هر چه سریعتر اقدامات درمانی را آغاز کند. جراحی توراکوسکوپی یکی از رایجترین و پرکاربردترین روش درمانی برای فتق دیسک توراسیک است. علائم فتق و بیرون زدگی دیسک ناحیه توراسیک کمی متفاوت تر از فتق یا بیرون زدگی ناحیه کمر وگردن بوده و با علائمی از قبیل موارد زیر همراه است:
- بی حسی و گزگز در ناحیه مهره های توراسیک
- احساس ضعف و ناتوانی در ناحیه پشتی ستون فقرات
- احساس درد در ناحیه قفسه سینه و شکم
- اختلال در کنترل مثانه و روده ها
نوعی دیگر اختلال که شیوع آن غالبا نسبت به دیگر اختلالات ناحیه توراسیک کمتر است و به دنبال لغزندگی مهره های سینه ای، تومورهای نخاعی موجود در این ناحیه و فتق یا بیرون زدگی دیسک بوجود می آید عارضه تنگی کانال نخاعی است که با علائمی از قبیل موارد زیر ظاهر می شود که شامل:
- درد شدید در ناحیه پشت کمر
- خشکی و سفتی شدید در ناحیه پشتی ستون فقرات
- اختلال در حفظ تعادل، ایستادن و راه رفتن
- افزایش درد درناحیه پشتی در هنگام انجام فعالیت
از دیگر اختلالاتی که نسبت به بیرون زدگی دیسک و تنگی کانال نخاعی در ناحیه توراسیک، از شیوع کمتری برخودار است میتوان به :
- بروز تومور در ناحیه ستون مهره های توراسیک
- بروز عفونت در ناحیه مهره های توراسیک
- انحنای غیرطبیعی مهره های توراسیک یا اسکولیوز
تشخیص اختلالات ناحیه توراسیک
در صورتی که مبتلا به دردهایی در ناحیه پشتی یا مهره های توراسیک هستید و یا با علائمی همچون موارد بالا مواجه هستید و این علائم و نشانه ها بیش از سه روز همراه شما باشد؛ پیشنهاد می کنم هر چه سریعتر به جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات مراجعه کنید تا از علت دردهای موجود در ناحیه پشتی آگاهی پیدا کنید.
پزشک متخصص با بررسی معاینه بالینی و آزمایشهای تصویربرداری اطلاعات کاملی را از لحاظ بررسی مشکلات ساختمانی مهره های و دیسک های ناحیه توراسیک در اختیار شما قرار می دهد. به کمک این آزمایشات و معاینات پزشک قادر خواهد بود بهترین روش درمانی را برای بیمار خود برگزیند و در صورتی که انجام جراحی بهترین روش درمانی برای بیماران باشد روش های تصویربرداری کمک زیادی به تعیین محل ضایعه می کند. از پرکاربردترین روش های تصویربرداری برای ارزیابی اختلالات مربوط به ناحیه توراسیک می توان به:
پرتونگاری قفسه سینه
علاوه بر ملاحظه قلب، ریه و عروقی خونی موجود در ناحیه قفسه سینه از این روش میتوان برای تشخیص اختلالات موجود در ناحیه استخوان های توراسیک ناحیه قفسه سینه نیز استفاده کرد. روش رادیوگرافی قفسه سینه از رایج ترین آزمون های تصویربرداری قفسه سینه است و برای تشخیص مشکلات مربوط به ساختارهای قفسه سینه استفاده می شود.
ام آرآی از مهره های توراسیک
در روش تصویربرداری به کمک ام آرآی، از یک میدان مغناطیسی قوی برای دستیابی به تصاویر مربوط به دیسک ها، رباط ها و ریشه های عصبی نخاع استفاده می شود. دستگاه های ام آرآی امروزی نه تنها از کیفیت و دقت بالایی نسبت به سی تی اسکن برخوردار هستند بلکه جزو ایمن ترین و کم خطرترین روش های تشخیص به حساب می آیند.
سی تی اسکن
با استفاده از روش تصویربرداری سی تی اسکن میتوان تصاویر برش هایی با فاصله کمتر از یک میلیمتر را از بدن انسان تهیه کرد. تصاویر سی تی اسکن با دقت بسیار بیشتر از تصاویر رادیوگرافی ساده، شکل مهره های توراسیک و ریشه های عصبی نخاع نشان میدهد. با استفاده از این روش ها میتوان داخل استخوان را هم مشاهده کرد. اکثر سی تی اسکن های امروزی مارپیچی هستند به این معنا که منبع اشعه ایکس همانند یک مارپیچ به دور بدن بیمار حرکت کرده و از جهات مختلف تصویربرداری میکند.
بهترین زمان جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات
از جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات را می توان برای درمان دردهای مزمن و طولانی مدت مهره های توراسیک، بیرون زدگی یا فتق دیسک توراسیک، نمونه برداری از ضایعات جسم مهره ای توراسیک، برطرف کردن انحنای غیرطبیعی ستون فقرات یا اسکولیوز، برداشتن تومورها و عفونت های موجود در ناحیه توراسیک و درمان شکستگی های مهره های توراسیک استفاده کرد. بهترین زمان جراحی توراکوسکوپی برای درمان اختلالات مربوط به توراسیک زمانی است که تمام این عارضه هایی که به آن اشاره شد به شدیدترین و حادترین حالت خود برسند؛ یعنی با علائمی از قبیل موارد زیر همراه باشد:
- درمان های طبی و غیرتهاجمی تاثیری در روند بهبودی بیمار نداشته باشد.
- بیمار در اندام های خود ضعف و بی حسی شدیدی احساس کند.
- بیمار در اندام های خود گزگز و مور و مورشدن شدید را احساس کند
- درد در ناحیه پشتی ستون فقرات به مدت سه هفته طول بکشد
- فرد دچار بی اختیاری ادرار و مدفوع شود.
از این رو، از جراحی توراکوسکوپی میتوان به برای درمان و اصلاح انواع اختلالات ناحیه توراسیک استفاده کرد.
روش های جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات
در صورتی که درد و علائم اختلالات مربوط به ناحیه توراسیک به کمک روش های محافظه کارانه و درمان های طبی تسکین نیابد در این صورت جراح روش جراحی را به بیمار پیشنهاد می دهد تا بدین وسیله فشار و ضایعه ایجاد شده را برطرف کند. جراحی اختلالات مربوط به ناحیه توراسیک همچون دیگر اختلالات ستون فقرات به دو صورت جراحی باز و بسته انجام می شود. در روش جراحی باز ناحیه توراسیک همان طور که مستحضر هستید لازم است برای انجام آن جراح برشی بزرگی را در ناحیه قفسه سینه ایجاد کند که همین عامل سبب خطرات جراحی را تا چندین برابر افزایش می دهد و زمانی این نوع جراحی ها پیشنهاد می شود که عارضه به شدیدتری حالت خود برسد به گونه ای که اگر جراحی باز انجام نشود ممکن است جان بیمار به خطر می افتد.
به دلیل ماهیت و طبیعت بدن، تمام دانشمندان و محققان از زمان پیدایش روش جراحی برای درمان اغلب بیمارها، تمام تلاش خود را می کردند تا نوعی روش جراحی پیدا کنند که در حین عمل، محل جراحی کمتر باز شود و برای انجام آن نیاز به برش دادن بخش بزرگی از بدن نباشد؛ از این رو همین عامل سبب شد تا با کشف دستگاه توراکوسکوپ دیگر نیازی به باز کردن بخش بزرگی از قفسه سینه نمی باشد. جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات یکی دیگر از روش جراحی ناحیه توراسیک است که با کم ترین تهاجم و با ایجاد تنها سه برش کوچک در ناحیه قفسه سینه انجام می شود. جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات، برای درمان انواع اختلالات و مشکلات مربوط به ناحیه توراسیک تنها به یک صورت و روش انجام می شود.
نحوه انجام جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات
از جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات در ابتدا فقط برای درمان تومورهای ریه استفاده می شد، اما پس از گذشت چندین سال به این موضوع دست یافتند که از این روش هم میتوان برای درمان اختلالات ناحیه ستون فقرات خصوصا ناحیه توراسیک استفاده کرد؛ این جراحی به جراحی VATS نیز معروف است و دلیل نامگذاری این جراحی به این نام به دلیل بکارگیری دوربین در انجام جراحی می باشد. این جراحی همچنین به جراحی نخاع قدامی نیز معروف است. طبیعی است که برای جراحی اختلالات مربوط به ستون فقرات، برشی در ناحیه پشتی ستون فقرات ایجاد شود؛ اما جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات این قاعده را برهم زده است و جراح برای نزدیک شدن به ستون فقرات، بوسیله جراحی قفسه سینه یا توراکوسکوپی، از طریق قفسه سینه وارد می شود.
نحوه انجام این جراحی بدین صورت می باشد که برای انجام این جراحی، جراح پس از ایجاد برشی کوچکی در ناحیه دیواره قفسه سینه یک لوله باریک به نام توراکوسکوپ را از این طریق وارد قفسه سینه می کند. سپس با کنار زدن ریه ها و عبور دادن دستگاه توراکوسکوپ به نزدیکی مهره های ستون فقرات، ضایعه را ملاحظه و به اصلاح آن می پردازد. تمام عملیات از طریق دوربین که بر توراکوسکوپ قرار دارد ثبت و در طی تصویر ویدیویی به جراح نشان داده می شود.
مدت زمان جراحی توراسکوپی ستون فقرات همچون دیگر جراحی های اندوسکوپی است و متوسط زمان انجام آن بین یک تا دو ساعت می باشد. و در صورتی که جراحی به منظور درمان فتق دیسک توراسیک انجام شود مدت زمان جراحی برحسب تعداد دیسک هایی که قرار است مورد جراحی قرار بگیرد تعیین می شود و به ازای هر دیسک نیم ساعت الی یک ساعت طول می کشد.
عوارض جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات
پیش از بررسی عوارض و معایب این جراحی، لازم است بدانید که جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات از کمترین عوارضی برخوردار بوده و خوشبختانه مزایای آن بسیار بیشتر از معایب آن می باشد و شانس بهبودی بیمار و از بین رفتن کامل علائم بیماری در این جراحی بسیار بالا می باشد. به دلیل کم تهاجمی بودن این نوع جراحی، شانس ابتلا به عفونت، چسبندگی مهره ها به یکدیگر پس از جراحی، خونریزی و تشکیل لخته خونی در محل جراحی و بروز دردهای شدید و مزمن پس از جراحی کم تهاجمی توراسکوپی ستون فقرات تا حد زیادی کاهش می یابد.
آمارها نشان می دهد که عوارض جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات بسیار کم است و آن طور که بر آورد شده است بین چهار تا پنج درصد افرادی که تحت این جراحی قرار می گیرند دچار عارضه های پس از جراحی می شود. و بروز گزگز و بی حسی و درد در ناحیه محل جراحی معمولا از شایع ترین عوارض جراحی توراکوسکوپی محسوب می شود که با رعایت اصول مراقبتی درست پس از جراحی این علائم پس از جراحی از بین خواهد رفت. همچنین انتخاب جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات که آشنایی کاملی با جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات دارد؛ از دیگر فاکتورهایی است که باعث می شود عوارض جراحی تا حد زیادی کاهش یابد.
با این وجود در صورتی که پس از جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات عوارضی از قبیل موارد زیر را ملاحظه کردید؛ پزشک خود را درجریان بگذارید:
- تب و لرز
- تهوع و استفراغ
- درد شدید در ناحیه ستون فقرات
- درد شدید در ناحیه شکم
- اختلال در تنفس و تنگی نفس
- ترشح ماده سفید و بدبو از محل زخم
مراقبت های بعد از جر احی توراکوسکوپی ستون فقرات
پس از انجام توراکوسکوپی ستون فقرات، فرد در بخش مراقبت های ویژه به هوش می آید. در ابتدا ممکن است بیمار پس از جراحی دچار احساس ضعف و سستی و تشنگی شدید شود که تمام این علائم کاملا طبیعی هستند. در مدتی که بیمار در اتاق ریکاوری قرار دارد به طور مرتب تنفس و ضربان قلب بیمار چک می شود تا دچار عوارض داروهای بیهوشی نشود. پس از بهوش آمدن و انتقال بیمار به بخش، پرستار به بیمار کمک می کند که هر چه زودتر بتواند از تخت بلند شود و راه رود. راه رفتن به جریان سریع خون در بدن کمک می کند و مانع از لخته شدن خون می شود و روند بهبود پس از عمل را تسریع می بخشد.
معمولا پس از عمل جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات با توجه به شرایط بیمار بدنی و جسمانی بیمار، به مدت یک تا چهار روز در بیمارستان خواهد ماند. یکی از اقدامات مهم پس از جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات اقدامات توانبخشی و تمرین صحیح برای درست نفس کشیدن می باشد تا بدین وسیله بتوانید از بروز التهاب و تورم در ناحیه ریه ها پیشگیری کنید.
از دیگر اقدامات مراقبتی پس از جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات در خانه شامل مراقبت از زخم هاست که معمولا پانسمان زخم جراحی تا یک روز بعد از عمل جراحی تعویض نمیشود مگر اینکه بخاطر ترشحات خیس شود و عمل تعویض پانسمان ها توسط پرستار انجام می شود. پس از رفتن به خانه در زمانی که به شما گفته نشده حمام نروید و پس از اینکه اجازه رفتن به حمام به شما داده شد از دست کشیدن و فشار آوردن به روی زخم خودداری کنید و برای شستن محل زخم می توانید از شامپو بچه استفاده نمایید. یکروز پس از جراحی توراسکوپی ستون فقرات، بیمار مجاز است فعالیت های خود را آغاز کند. توابخشی کمک زیادی به بیمار می کند تا به راحتی بتواند ببنشید و راه رود.
خطرات جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات
خوشبختانه به کمک جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات خطرات جراحی تا حد زیادی کاهش یافته است زیرا جراح به کمک دستگاه توراکوسکوپی دید وسیعی نسبت به ضایعه داشته و همین موضوع سبب شده تا از بروز خطر و آسیب های جدی به نخاع و نواحی حساس همچون قلب و ریه پیشگیری به عمل آورد. اما با وجود به حداقل رسیدن خطرات جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات اما ممکن است هنوز خطراتی بیمار را تهدید کند. این خطرات شامل:
بروز خونریزی شدید در حین جراحی
لخته شدن خون در قسمت قفسه سینه بسیار خطرناک است و ممکن است موجب آمبولی ریوی و اختلال در عملکرد قلب و ریه شود. این عارضه بخصوص در هنگام آسیب به ریه در حین جراحی توراکوسکوپی بیشتر می باشد و متاسفانه شیوع آن در افراد با سنین بالا بیشتر دیده میشود. بعد از جراحی به بیمار داروهای رقیق کننده خون داده میشود تا از لخته شدن خون در پاها جلوگیری شود. استفاده از این داروها ممکن است تا چند هفته بعد از جراحی هم ادامه پیدا کند. بهتر است بعد از عمل همراهان ساق و ران پای بیمار را ماساژ دهد .
آسیب به اعصاب
متاسفانه احتمال آسیب رسیدن به اعصاب پس از جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات نیز وجود دارد و بیشتر زمانی این عارضه رخ می دهد که جراح در هنگام حرکت دادن ابزار و وسایل درون مهره های توراسیک به اعصاب نیز آسیب وارد کند.
خطر عفونت پس از جراحی
در هر عمل جراحی احتمال عفونت در محل عمل وجود دارد. به همین جهت در چند روز اول بعد از عمل جراحی، به بیمار آنتی بیوتیک تزریقی داده میشود تا بدین وسیله از بروز عفونت بعد از عمل جراحی پیشگیری کنند. حتی در مواردی جهت پیشگیری از بروز عفونت در خانه ممکن است جراح داروهای آنتی بیوتیک خوراکی برای بیمار تجویز کند تا به راحتی قادر باشد بعد از مرخص شدن از بیمارستان، تا مدت این داروها استفاده کند.
