کاهش تراکم استخوان بیشتر در افراد بالای 50 سال که تراکم استخوان پایین تر از استاندارد دارند اما به پوکی استخوان مبتلا نیستند مشاهده می شود. تفاوت در تشخیص کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان با استفاده از سنجش تراکم استخوان است.
پوکی استخوان یا بیماری آستیوپروسِس با از دست دادن توده استخوانی ناشی از کمبود کلسیم، ویتامین D، منیزیم و سایر ویتامین ها و مواد معدنی شناخته می شود. بسیاری از غذاهایی مصرف می کنیم حاوی این مواد معدنی سازنده استخوان هستند. در صورت پیشرفت، پوکی استخوان می تواند منجر به کاهش قد، خمیدگی دائمی، گوژ دار شدن و درد شدید شود. براساس اطلاعات بنیاد ملی پوکی استخوان، پوکی استخوان 54 میلیون آمریکایی که بیشتر آنان زن هستند را مبتلا کرده است. تخمین زده می شود میلیون ها نفر دیگر به کاهش تراکم استخوان (توده استخوانی پایین) مبتلا هستند که آنها را در معرض خطر پوکی استخوان قرار می دهد.
تراکم استخوان: پوکی استخوان در برابر کاهش تراکم استخوان
تراکم استخوان به میزان کلسیم موجود در استخوان ها می گویند که می تواند ریسک شکستگی استخوان ها را تخمین زند. همچنین برای تعیین اینکه آیا بیمار پوکی استخوان دارد یا کاهش تراکم استخوان استفاده می شود. آزمایش سنجش تراکم استخوان روشی غیر تهاجمی و بدون درد است که معمولاً روی مفصل ران، ستون فقرات، مچ دست، انگشت، استخوان ساق پا یا پاشنه پا انجام می شود.
در حالی که کاهش تراکم استخوان ممکن است با استفاده از رادیوگرافی ساده تشخیص داده شود، متداول ترین روش برای اندازه گیری BMD (و راهی برای تشخیص قطعی پوکی استخوان) از طریق سنجش تراکم استخوان یا DEXA است. این اسکن از اشعه ایکس کم انرژی استفاده می کند که بیماران را در معرض اشعه بسیار کمتری نسبت به اشعه X استاندارد قرار می دهد و می تواند میزان کلسیم در استخوان را ارزیابی کند. نتایج به عنوان یک "نمره" اندازه گیری می شود و با نتایج افراد سالم مقایسه می شود.
تفسیر نتیجه سنجش تراکم استخوان
به سنجش تراکم استخوان فرد نمره T داده می شود که با مقایسه آن با نمره متوسط یک فرد سالم 30 ساله از همان جنس و نژاد حاصل می شود. تفاوت بین نمره "جوان عادی" و نمره فرد به عنوان یک انحراف استاندارد (SD) نامیده می شود. نمرات T می توانند به حداقل -1 SD برسند و هنوز هم سالم در نظر گرفته شوند. افراد دارای نمرات T بین -1 SD و -2.5 SD مبتلا به کاهش تراکم استخوان تشخیص داده می شوند و در معرض خطر زیادی در ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. افراد با نمرات T پایین تر از 5/2- SD مبتلا به پوکی استخوان تشخیص داده می شوند. برای این افراد، درمان معمولاً ضروری است و شامل استفاده از دارو برای افزایش توده استخوانی و همچنین تغییر سبک زندگی مانند رژیم غذایی و ورزش است.
چه کسی در معرض ریسک پوکی استخوان یا کاهش تراکم استخوان قرار دارند؟
همه افراد به پوکی استخوان یا کاهش تراکم استخوان مبتلا نخواهند شد. با این وجود عوامل خطر خاصی وجود دارد که می تواند احتمال از دست رفتن متوسط تا شدید توده استخوانی را افزایش دهد، از جمله موارد زیر:
- جنسیت: زنان به دلیل داشتن توده استخوانی كمتر نسبت به مردان بیشتر در معرض خطر هستند. همچنین زنان بعد از یائسگی غالباً دچار از دست دادن توده استخوانی می شوند.
- نژاد: زنان آسیایی و قفقازی، به ویژه زنانی که استخوان های کوچک تری دارند، بیشتر در معرض خطر هستند.
- سابقه خانوادگی: بیمارانی که سابقه خانوادگی کاهش توده استخوانی دارند، خطر ابتلا به پوکی استخوان در آنها از 85 تا 50 افزایش می یابد.
- سن: بیشتر افراد (زن و مرد) سالیانه پس از سن 50 سالگی حدود 5/0٪ از توده استخوان را از دست می دهند.
- انتخاب سبک زندگی: رژیم غذایی ضعیف با کمبود کلسیم و ویتامین D، سیگار کشیدن، استفاده بیش از حد از الکل یا کافئین و عدم ورزش باعث از بین رفتن توده استخوانی می شود.
- سایر موارد پزشکی: پرکاری و کم کاری تیروئید و سندرم کوشینگ، می توانند در از بین رفتن توده استخوان نقش داشته باشند. برخی از داروهای خاص (به عنوان مثال پردنیزون یا فنیتوئین) نیز باعث از بین رفتن توده استخوان می شوند.
پیشگیری از پوکی استخوان: استخوان های خود را سلامت نگه دارید
در حالی که اکثر افراد با افزایش سن، از دست دادن توده استخوان را تجربه می کنند، کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان جزء اجتناب ناپذیر روند پیری محسوب نمی شوند. اقداماتی برای سالم نگه داشتن استخوانها وجود دارد، از جمله موارد زیر:
- رژیم غذایی سالم با مقادیر کافی کلسیم، منیزیم، ویتامین D، K و C و سایر مواد معدنی
- فعالیت بدنی منظم که شامل تمریناتی مانند ایروبیک، دویدن آهسته و پیاده روی است تا به حداقل رساندن از دست دادن توده استخوان کمک کند.
- عدم استعمال سیگار و استفاده بیش از حد از الکل.
- ویزیت های منظم پزشک برای نظارت بر وضعیت استخوان ها، خصوصاً در افراد بالای 50 سال.
- در صورت تشخیص نواقص در توده استخوانی، از داروهایی برای بهبود سلامت استخوان استفاده شود.
همراه با غذا خوردن صحیح و ورزش منظم، در مورد اندازه گیری تراکم توده استخوان با پزشک خود مشورت کنید، به خصوص اگر در سن بالای 50 سال هستید یا در یکی از گروههای خطر که در بالا ذکر شد قرار دارید.