جراحی ستون فقرات به منظور پیشگیری از وارد شدن فشار بر نخاع در زمانی که (برای مثال دیسک کمر و گردن دچار بیرون زدگی می شود) نخاع و مهره های ستون فقرات نیز تحت فشار قرار می گیرند، ضرورت می یابد. اگر شما نیز جزو افرادی هستید که مبتلا به کمردرد یا گردن و یا دیگر اختلالات ستون فقرات هستید و متخصص جراحی ستون فقرات را برای شما به عنوان آخرین راه درمانی پیشنهاد داده است. شما را به خواندن ادامه مقاله دعوت می نماییم. ستون فقرات از مجموع سی و سه مهره ساخته شده است که استخوان بندی تنه را تشکیل می دهد. ستون فقرات در بدن، نقش انعطاف پذیری و حرکت بدن به طرفین را ایفا کرده و در بردارنده طناب نخاعی است که از وارد شدن آسیب به این عضو حیاتی بدن جلوگیری به عمل می آورد. ستون فقرات به دلیل اینکه دائما در حال حرکت کردن و چرخیدن می باشد و عواملی از قبیل افزایش سن، وارد شدن آسیب و ضربه به مهره ها و دیسک های ستون فقرات از جمله مواردی هستند که ستون فقرات را در معرض انواع آسیب ها و اختلالات قرار می دهد. در صورتی که اختلالی در یکی از اجزای ستون فقرات رخ دهد نخاع و دیگر اجزای ستون فقرات نیز تحت تاثیر قرار می گیرند. شما را به خواندن این مقاله دعوت می نمایم تا به طور کامل با انواع جراحی ستون فقرات و روش های انجام آن آشنایی پیدا کنید.
جراحی ستون فقرات چیست؟
جراحی ستون فقرات توسط جراح مغز و اعصاب که دوره های جراحی ستون فقرات را گذارنده است انجام می شود. این عمل به منظور کم شدن درد و افزایش توانایی و قدرت عضلانی بیمار صورت می گیرد. در ابتدا لازم میدانم کمی شما را با عملکرد و نقش ستون فقرات آشنا کنم تا بیشتر با تعریف جراحی ستون فقرات آشنایی پیدا کنید. ستون فقرات دارای ساختار استخوانی مستحکم است که وظیفه حفاظت و پشتیبانی از بدن را برعهده دارد و امکان حرکت کردن بدن به تمام جهات را فراهم می کند. ساختار ستون فقرات به نحو اعجاب انگیزی برروی یکدیگر قرار گرفته اند که مجموع این ساختارها یعنی رباط ها و مهره های ستون فقرات از قرار گرفتن کنار یکدیگر از وارد شدن کوچکترین آسیبی به طناب نخاعی پیشگیری به عمل می آورد. به دلیل اهمیت این عضو از بدن یعنی نخاع که نقش ارتباط دهنده بین مغز و دیگر اجزای بدن می باشد ستون فقرات نیز از اهمیت بالایی برخوردار بوده و کوچکترین آسیب یا ضربه ای به این ناحیه از ستون فقرات، فرد را در معرض آسیب های نخاعی قرار می دهد. نگهداری از ستون فقرات برعهده عضلات و ماهیچه های اطراف ستون فقرات می باشد این عضلات نقش مهمی در حفظ حالت بدن و تحمل کردن وزن بدن برعهده دارد. اختلالات و آسیب به ستون فقرات ممکن است به دلایل مختلفی همچون تصادف شدید و وارد شدن آسیب و ضربه به ستون فقرات رخ دهد. در این صورت جراحی ستون فقرات به منظور درمان و اصلاح اختلالات وارده به ستون فقرات انجام می شود و به کمک این نوع عم میتوان از وارد شدن آسیب جدی تر به مهره ها و نخاع پیشگیری کرد.
رایج ترین اختلالات ستون فقرات
اختلالات ستون فقرات عموما خود را با کمردرد و درد در ناحیه پایینی ستون فقرات نشان می دهد و غالبا فرد در انجام کارهای روزمره خود با اختلال همراه می سازد. از شایع ترین و رایج ترین اختلالات ستون فقرات که میتوان به کمک جراحی ستون فقرات به درمان آنها پرداخت عبارتند از:
بیرون زدگی دیسک کمر وگردن
دیسک ها لایه های نرم و ژلاتینی هستند که به عنوان ضربه گیر عمل کرده و ضربات وارده به ستون فقرات را دریافت کرده و از آسیب به مهره ها پیشگیری می کند در صورتی که این لایه های نرم و ژلاتینی یعنی دیسک های بین مهره ای در اثر افزایش سن و وارده شدن آسیب های متداول به قسمت داخلی دیسک به بیرون بریزد؛ فشار زیادی بر نخاع وارد می شود. به این اختلال ستون فقرات، فتق یا بیرون زدگی دیسک می گویند.
اسکولیوز
اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات حالتی است که در آن مهره های ستون فقرات از حالت انحنای طبیعی خود خارج شده و دچار انحنای غیر طبیعی می شوند. در اکثر مواقع اسکولیوز خفیف بوده و خود بیمار نیز از اختلال موجود در ستون فقرات خود آگاهی ندارد؛ اما در صورتی که این ناهنجاری شدید باشد در این صورت جراحی ستون فقرات به منظور پیشگیری از آسیب به مهره های ستون فقرات و برطرف نمودن مشکلی که در ریه ها رخ داده است صورت می گیرد.
لغزندگی مهره های کمر
در صورتی که مهره های ستون فقرات از محل اصلی خود خارج شود به ناحیه جلو یا عقبی مهره های خود حرکت کند در این صورت گفته می شود لغزندگی یا لغزش مهره ای رخ داده است. البته این عارضه بیشتر به دلیل اختلالات دیگری همچون تنگی کانال نخاعی و بیرون زدگی رخ می دهد به این صورت که با فشار بیش از حد به مهره های ستون فقرات، مهره ها را از حالت طبیعی خود خارج می کند.
تنگی کانال نخاعی
نخاع مجرایی است بلند که از ناحیه پایین مغز تا انتهای بدن کشیده که توسط مجرایی به نام کانال نخاعی محافظت می شود.در صورتی که فضای در بردارنده نخاع تنگ شود و فشار زیادی به ریشه های عصبی وارد شود دراین صورت گفته می شود عارضه تنگی کانال نخاعی رخ داده است. در اکثر مواقع اولین و قطعی ترین راه درمانی، تنگی کانال نخاعی به وسیله جراحی ستون فقرات صورت می گیرد.
تشخیص اختلالات ستون فقرات
کمردرد و گردن درد از شایع ترین بیماری ها و اختلالات ستون فقرات است که عوامل مختلفی همچون بی تحرکی، عادت های ناسالم در زندگی امروز، تصادفات رانندگی و وارد شدن ضربه و آسیب به دلایل مختلف، مسبب بروز این عارضه می باشد. به طور معمول میتوان کمردردها و اختلالات ستون فقرات را با مصرف دارو و ورزش درمانی برطرف کرد اما در صورتی که کمردرد زندگی بیمار را مختل کند در این صورت جراحی ستون فقرات کمک زیادی به درمان این درد ها خواهد کرد. تشخیص اختلالات ستون فقرات در مرحله اول به کمک معاینه بالینی و فیزیکی بیمار صورت می گیرد و پزشک در ابتدا پس از بررسی علائم بیماری و سابقه پزشکی فرد نوع عارضه و اختلال ستون فقرات را تا حدودی تشخیص می دهد. البته بررسی معاینه بالینی بیمار و انجام تست های تشخیصی کمک زیادی به تشخیص بهتر این عارضه ها خواهد کرد. تشخیص دقیق و به موقع کمک زیادی در انتخاب بهترین روش عمل خواهد کرد.
رایج ترین راههای تشخیص اختلالات ستون فقرات
- تصویربرداری به کمک اشعه ایکس
در این روش تصویربرداری دوز خیلی کمی از اشعه ایکس را جهت دستیابی به تصاویری از ستون فقرات به سمت مهره های ستون فقرات فرستاده می شود و بدین طریق میتوان اختلال ایجاد شده را تشخیص داد. از جمله روش های تصویربرداری به کمک اشعه ایکس شامل، رادیوگرافی و سی تی اسکن می باشد.
- تصویربرداری به کمک ام آرآی
ام آرآی یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی روشی است که به کمک خاصیت مغناطیسی که بافت ها دارند انجام می شود و بدین وسیله میتوان تصویر دقیقی از بافت ها و استخوان ها و مهره های ستون فقرات بدست آورد. این روش به این دلیل که برای دستیابی به تصاویر از تششعات استفاده نمی شود از خطر کمتری برخوردار بوده و تصاویری با دقت بالا در اختیار پزشک قرار می دهد.
- تصویربرداری به کمک میلوگرافی
در صورتی که نتوان به کمک دیگر روش های تشخیص اختلال ایجاد شده را تشخیص داد و یا بیمار ممنوعیت انجام ام آرآی را دارد؛ در این صورت، جراح از روش میلوگرافی که نوعی روش تصویربرداری از نخاع و کانال نخاعی می باشد؛ استفاده می کند.به این صورت که با تزریق ماده حاجب به درون مایع مغزی و نخاعی و اطراف نخاع تصاویر دقیقی از نخاع و اختلالات ستون فقرات بدست می آورد.
بهترین زمان جراحی ستون فقرات
جراحی ستون فقرات به عنوان یک روش درمانی پس از گذاران یک دوره کوتاه مدت، درمان بدون جراحی نظیر دارودرمانی، فیزیوتراپی و ورزش درمانی صورت می گیرد. و میتوان گفت بهترین زمان جراحی ستون فقرات به دلیل عوارضی احتمالی که ممکن است پس از جراحی برجای بگذارد زمانی ضرورت می یابد که اختلال ایجاد شده در ستون فقرات، آسیب جدی به نخاع و مهره ها وارد کرده باشد و بیمار را در انجام کارهای روزمره خود با اختلال همراه سازد. در صورتی که اختلال ایجاد شده در ستون فقرات به موقع مورد جراحی و درمان قرار نگیرد موجب آسیب به اعصاب نخاع و اعصابی که به اندام تناسلی میرود خواهد شد که همین عامل سبب بروز ناتوانی جنسی و عدم کنترل ادرار و مدفوع خواهد شد. از دیگر مزایای به موقع انجام شدن عمل ستون فقرات میتوان به پیشگیری از بروز عوارض این چنینی و ضعف در اندام ها و... اشاره کرد. البته برخی اختلالاتی همچون تنگی کانال نخاعی که مشکلات زیادی را برای بیمار ایجاد می کند، جراحی ستون فقرات به منظور کم کردن فشار وارده به نخاع و مهره ها در اولولیت می باشد و در اسرع وقت باید صورت بگیرد.
همچنین مدت زمان عمل ستون فقرات را میتوان اینگونه تفسیر کرد که زمان انجام این چنین جراحی ها بسته به نوع جراحی کاملا متفاوت بوده برای مثال مدت زمان جراحی آندوسکوپی که جزو جراحی های کم تهاجمی است؛ کمتر از دو ساعت به طول می انجامد. اما در جراحی تومورهای ستون فقرات که در چندین مرحله انجام می شود و نیازمند چندین عمل مجزا است؛ مدت زمان جراحی بیش از 5 ساعت طول می کشد. اما به طور کلی میتوان گفت، جراحی ستون فقرات بین 2تا 6 ساعت به طول می انجامد.
روش های جراحی ستون فقرات
جراحی ستون فقرات دارای انواع مختلفی است و به روش های مختلفی انجام می شود. این جراحی را میتوان به دو صورت جراحی باز (پرتهاجمی) و جراحی بسته (کم تهاجمی) تقسیم کرد. خوشبختانه امروزه اکثر جراحی های کم تهاجمی و بسته انجام می شود اما در مواردی همچنین ممکن است روش جراحی باز ستون فقرات نیز استفاده کرد. روش های جراحی، بسته به نوع اختلال متفاوت می باشد که شامل موارد زیر است:
جراحی بیرون زدگی دیسک بین مهره های
در جراحی دیسک کمر و گردن، بخشی از دیسکی که دچار تخریب شده است و برروی اعصاب فشار وارد می کند ترمیم یا برداشته می شود. جراحی بیرون زدگی دیسک به روش های مختلفی انجام می شود که از پرکاربردترین جراحی دیسک کمر و گردن میتوان به جراحی لامینکتومی، جراحی آندوسکوپی و میکروسکوپی دیسک کمر و جراحی با لیزر دیسک اشاره کرد.
جراحی کایفوپلاستی و ورتبرپلاستی
جراحی کایفوپلاستی و ورتبرپلاستی نوعی روش جراحی ستون فقرات به کمک سیمان استخوانی است. برای درمان انواع شکستگی های مهره های ستون فقرات بکار می رود.در صورتی که جراح تشخیص دهد جهت اصلاح ضایعه شده در ستون فقرات نیاز است ترمیمی در مهره ها صورت بگیرد در این صورت به کمک نوعی سیمان استخوانی میتوان این ضایعه را اصلاح کند و مهره های آسیب دیده را ترمیم دهد.
جراحی لغزندگی مهره های کمر
جراحی لغزندگی مهره های ستون فقرات زمانی ضرورت می یابد که بیمار علائم بیماریش با مصرف دارو و استراحت تسکین نیابد. این نوع جراحی ستون فقرات نیز به دو صورت جراحی باز و به کمک قرار دادن پلاتین در مهره های کمر و به صورت کم تهاجمی به وسیله میکروسکوپ انجام می شود. از شایع ترین روش های جراحی لغزندگی مهره های کمر عبارتند از جراحی فیوژن و دکمپرشن ستون فقرات.
جراحی توراکوسکوپی ستون فقرات
ستون مهره های قفسه سینه به دلیل کم تحرک بود نشان کمتر در معرض آسیب ها قرار دارد. اما با این وجود ممکن است در اثر عواملی از قبیل، آسیب به مهره های و دیسک های بین مهره ای سینه ای اختلالاتی در این ناحیه از ستون فقرات رخ دهد که به کمک جراحی توراکوسکوپی میتوان عارضه های ایجاد شده را درمان و به اصلاح آنها پرداخت.
نحوه و چگونگی عمل ستون فقرات
در قسمت قبلی مقاله در مورد انواع جراحی ستون فقرات به طور مفصل توضیح دادیم اما در این بخش سعی داریم شما را با نحوه و چگونگی انجام این جراحی ها آشنا نمایم که بسته به نوع عمل ستون فقرات، روش انجام این چنین جراحی ها نیز با هم متفاوت می باشد. این جراحی ها شامل:
جراحی لامینکتومی
از این جراحی به منظور کم کردن فشار از روی کانال نخاعی و برطرف کردن تنگ کانال نخاعی و دیسک های بیرون زده حاد استفاده می شود. این جراحی از تهاجم بالاتری برخوردار بوده و عموما در موارد شدیدتر به بیمار پیشنهاد می شود. این جراحی تحت بیهوشی عمومی و توسط جراح ستون فقرات انجام می گیرد در این طی انجام این جراحی، بخشی از لامین مهره های ستون فقرات برداشته می شود.
جراحی فیوژن ستون فقرات
خشک کردن یا فیوژن مهره های ستون فقرات یکی از پرکاربردترین روش های جراحی ستون فقرات است که در درمان اختلالاتی نظیر، تومورهای ستون فقرات، عفونت ستون فقرات، فتق یا بیرون زدگی مزمن دیسک های بین مهره ای، شکستگی مهره های ستون فقرات، انحراف مهره های ستون فقرات و... انجام می شود. هدف از انجام این نوع عمل ستون فقرات، اتصال دو یا چند مهره برروی یکدیگر می باشد که به کمک این عمل میتوان درد و علائم بیماری را تا حد زیادی کاهش داد. این عمل عموما پس از جراحی لامینکتومی صورت گرفته و به منظور تثبیت و ترمیم مهره های ستون فقرات جراح پیوند استخوانی نظیر تیتانیوم و پیچ و .... را وارد فضای مهره های ستون فقرات خواهد کرد. برای انجام این جراحی بیمار لازم است تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرد.
جراحی دیسککتومی ستون فقرات
جراحی دیسککتومی در انواع آندوسکوپی، همراه با جراحی لامینکتومی و میکرودیسککتومی انجام می شود. و هدف تمام این جراحی ها، همان طور که از نام این جراحی ها مشخص است خارج کردن دیسک هایی که برروی مهره های ستون فقرات ریخته می شود و به نخاع و مهره های ستون فقرات فشار وارد می کند انجام می شود.
عمل آندوسکوپی ستون فقرات
یکی از جدیدترین روش جراحی ستون فقرات، جراحی آندوسکوپی ستون فقرات است که جراح برای برطرف کردن اختلالات ایجاد شده در ستون فقرات، با ایجاد برش کوچکی در فضای بیرونی ستون فقرات، دستگاه آندوسکوپ را وارد فضای مهره های کمر کرده و اختلال ایجاد شده را درمان می کند. به کمک این عمل میتوان خطرات و عوارض پس از عمل ستون فقرات تا حد زیادی کاهش داد.
عوارض جراحی ستون فقرات
جراحی ستون فقرات همچنین دیگر جراحی ها با عوارضی همراه است که از مهم ترین این عوارض موارد زیر را نام برد:
عوارض پس از بیهوشی
بیهوشی به منظور کم کردن درد بیمار در حین جراحی، کمک زیادی به پیشرفت علم پزشکی کرده و موجب شده است جراح قادر باشد انواع اعمال جراحی را به راحتی انجام دهد. با این حال بیهوشی ممکن است با مشکلاتی برای بیمار همراه باشد. تهوع و استفراغ، اختلال در هوشیاری و گیجی از جمله علائم نشان دهنده این عوارض می باشند.خوشبختانه تمام این عوارض مدت کوتاهی پس از جراحی ستون فقرات از بین خواهند رفت.
تجمع چرک و عفونت پس از جراحی ستون فقرات
علائم تجمع چرک و عفونت پس از جراحی ستون فقرات، پس از دو تا چهار روز نمایان می شود. این عارضه پس از جراحی ممکن است به دلایلی همچون وارد شدن عامل عفونی در حین جراحی و یا پس از جراحی و مراقبت نکردن درست از زخم های پس از جراحی رخ دهد.
از موارد زیر نیز می توان به عنوان سایر عوارض این جراحی نام برد"
- بروز کمردردهای شدید
- سردرد و سرگیجه
- اختلال در راه رفتن
- اختلال در حفظ تعادل
مراقبت های پس از جراحی ستون فقرات
بیمار پس از جراحی به بخش مراقبت های ویژه انتقال خواهد یافت تا وضعیت بیمار از هر نظر تحت بررسی قرار بگیرد. بررسی و ارزیابی وضعیت کامل بیمار پس از جراحی کمک بسیاری در پیشگیری از عوارض احتمالی خواهد داشت. به منظور بهبود سریع و اینکه بیمار سریعتر قادر باشد کارهای روزمره خود را انجام دهد نیاز به مراقبتهای ویژه ای است که این موضوع حتی در مورادی که جراحی ستون فقرات به کمک روش های نوین و کم تهاجمی صورت بگیرد نیز لازم و ضروری است. مراقبت های پس از عمل شامل موارد زیر می باشد:
مراقبت از محل زخم و بخیه
به منظور پیشگیری از عفونت پس از جراحی ستون فقرات، باید پانسمان ها روزانه عوض شود. از دست کشیدن و وارد کردن فشار و ریختن بتادین و دیگر محلول های شیمیایی یا قرار دادن پماد بروی محل زخم خودداری کنید زیرا این موارد بهبودی زخم ها را با اختلال همراه می کند.
فیزیوتراپی
توانبخشی پس از جراحی ستون فقرات از اهمیت بالایی برخوردار است. به کمک فیزیوتراپی و ورزش های مخصوص پس از جراحی تا حد زیادی میتوان از درد بیمار پیشگیری کرد. فردی که مورد جراحی قرار گرفته است حتی ممکن است پس از جراحی قادر نباشد کارهای ساده خود را انجام دهد فیزیوتراپ با آموزش تمام این حرکات بیمار را در انجام کارهای روزمره خود توانا می کند.
استفاده از کمربند یا گردنبند های طبی
در اکثر مواقع پس از جراحی ستون فقرات بیمار نیاز به استفاده از کمربند یا گردنبندهای طبی خواهد داشت تا بدین وسیله ستون فقرات بیمار در وضعیت ثابتی قرار بگیرد. استفاده از بریس های طبی به مدت دو هفته ضروری است البته تعیین زمان استفاده از بریس ها بستگی به نظر پزشکان خواهد داشت اما پزشکان همیشه به موضوع تاکید دارند که پس از گذشت این زمان استفاده از این وسیله ضرورتی ندارد زیرا استفاده بیش از حد از این وسیله موجب ضعیف شدن عضلات کمر و گردن خواهد شد.
تغذیه پس از جراحی ستون فقرات
یکی از شایع ترین عوارضی که تمام بیماران پس از جراحی تجربه می کنند، یبوست است که ناراحتی شدیدی برای بیمار ایجاد می کند. خصوصا برای بیمارانی که به تازگی مورد جراحی ستون فقرات قرا گرفته اند این عارضه حتی ممکن است بسیار خطرناک نیز باشد. به کمک تغذیه مناسب که سرشار از مواد مغذی و پر فیبر است می توان از بروز این عارضه پیشگیری کرد.
علاوه بر رعایت اصول مراقبتی پس از جراحی، همچنین دوری از برخی کارها و حرکات پس از جراحی به بیمار کمک خواهد کرد تا به بهبودی سریعتر برسد. از جمله کارهای ممنوع پس از عمل ستون فقرات می توان موارد زیر را نام برد:
- رانندگی طولانی مدت
- سیگار کشیدن و استعمال دخانیات
- بلند کردن اجسام سنگین تر از 4.5کیلوگرم
- خم شدن های بیش از حد
- بالا و پایین رفتن از پله و نردبان
خطرات عمل ستون فقرات
جراحی ستون فقرات جزو جراحی های پیچیده و در حین حال خطرناک می باشد که حتی در روش های جراحی کم تهاجمی ستون فقرات نیز ممکن است با خطراتی همراه باشد. شایع ترین خطرات عمل ستون فقرات عبارتنداز:
آسیب به ریشه های عصبی
از شایع ترین خطرات پس از جراحی، آسیب به نخاع و عصب های پیام آورنده می باشد که این آسیب ها خود را با علائمی از قبیل بی حسی و گزگز پس از جراحی، درد و ضعف در اندام ها و در موارد شدیدتر اختلال در کنترل ادرار نمایان می کند. آسیب به اعصاب و ریشهای عصبی نخاع در انواع مختلفی رخ می دهد که شامل:
- پارگی و آسیب به نخاع و اعصاب
- تحت فشار قرار گرفتن نخاع
- کنده شدن ریشه های عصبی
خونریزی پس از جراحی ستون فقرات
خونریزی یا هماتوم پس از جراحی عموما به دنبال تجمع خون و در اثر پاره شدن رگ های خونی در حین جراحی رخ می دهد. در برخی مواقع نیز مشاهده شده است به دلیل فشار مهره های ستون فقرات بروی رگ های خونی، جریان خون دچار اختلال می شود. که درمان این عارضه نیازمند انجام مجدد عمل می باشد.
بهبود نیافتن و ادامه یافتن روند علائم بیماری
در مواردی که پس از جراحی، ضایعه ایجاد شده به طور کامل درمان نشود یا ترمیم نیابد. بیمار پس از جراحی، علائم قبل از عمل را ملاحظه خواهد کرد. در این صورت نیز بیمار نیاز به انجام مجدد جراحی خواهد داشت.
خروج مایع مغزی و نخاعی
نشت و خروج مایع مغزی و نخاعی زمانی رخ می دهد که لایه ها و مهره های ستون فقرات، مورد آسیب قرار بگیرند. در این صورت مایع مغزی و نخاعی که بین مهره ها و نخاع قرار دارد از محل اصلی خود خارج می شود و خطرات جبران ناپذیری را برای بیمار به همراه خواهد داشت. خروج مایع مغزی و نخاعی خود را با علائمی از قبیل، سردردهای شدید و سرگیجه و تهوع نمایان خواهد کرد.
