جراحی لغزندگی مهره کمر یکی از انواع جراحی های ستون فقرات است که با هدف برداشتن فشار از روی عصب و به منظور اصلاح و ثابت نگه داشتن مهره های که دچار لغزش شده است انجام می شود. مهره های ستون فقرات به گونه ای برروی یکدیگر قرار گرفته اند که علاوه بر حمایت از کل بدن وظیفه محافظت از نخاع و دیگر اجزای ستون فقرات را نیز برعهده دارد. در صورتی که بنا به دلایلی یکی از این مهره ها از محل اصلی خود خارج شود و به ناحیه جلویی یا عقبی مهره های اطراف خود حرکت کند در این صورت گفته می شود عارضه لغزندگی یا سرخوردگی مهره ها رخ داده است. مهره های ستون فقرات زمانی قادر هستند که استقامت و حالت طبیعی خود را حفظ کنند که مهره ها به درستی بروی هم سوار باشند، اما عارضه لغزندگی مهره ها این استقامت را بر هم زده و سبب می شود با لغزش یک مهره بر روی مهره زیرین خود، فرد دچار کمردرد های شدید شود به گونه ای که حتی قادر نیست به درستی راه رود و تعادل خود را از دست می دهد. در صورتی که لغزندگی مهره های کمر به شدیدترین حالت خود برسد یعنی فشار زیادی به اعصاب نخاعی وارد شود؛ در این صورت بیمار نیاز به جراحی لغزندگی مهره کمر خواهد داشت تا بدین وسیله جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات بتواند با برداشتن فشار از روی اعصاب و برگرداندن مهره ها به حالت طبیعی خود از وارد شدن آسیب به نخاع پیشگیری کند. عارضه لغزندگی مهره های کمر جزو شایع ترین اختلالات ستون فقرات است، که هر فردی و در هر سنی ممکن است به آن دچار شود؛ از این رو سعی داریم در این مقاله به طور مفصل به توضیح این اختلال شایع و روش های جراحی لغزندگی مهره های کمر بپردازیم.
لغزندگی مهره های کمر چیست؟
شاید با شنیدن این جمله تعجب کنید که آیا مهره های کمر هم دچار جابه جایی و لغزندگی می شوند. باید به شما پاسخ دهیم که بله کاملا درست است حتی شیوع این عارضه بسیار هم بالا است. آسیب های مکرر و فشار بیش از حد به مهره های کمر نه حتی مهره ها را در معرض شکستگی قرار می دهد بلکه در مورادی نیز سبب جابه جایی یا لغزندگی مهره ها نیز می شود. در صورتی که با دقت به تصاویر بدست آمده از ام آر آی فردی که دچار لغزندگی مهره ها شده است نگاه کنیم ملاحظه خواهید کرد که یکی از مهره های ستون فقرات نسب به مهره های اطراف خود از محل اصلی خود خارج شده و به جلو یا عقب رانده شده است. بی تحرکی و ورزش نکردن، عوامل وراثتی، پوکی استخوان، عارضه آرتروز و.... از جمله عواملی هستند که فرد را در معرض ابتلا به سرخوردگی یا لغزندگی مهره های کمر قرار می دهد. عموما لغزندگی مهره ها را برحسب زمان و علت وقوع آن به پنج دسته تقسیم می کنند که شامل:
لغزندگی مادرزادی مهره های کمر
دیس پلاستیک یا لغزندگی مادرزادی عارضه است که به دنبال یک نقص در هنگام شکل گیری جنین در رحم مادر رخ می دهد.این نقص موجب اختلال در شکل گیری بخش از مهره های فاست شده و همین اختلال سبب سرخوردگی و لغزش مهره های کمر می شود.
لغزندگی ایستمیک
این نوع لغزندگی به دنبال معیوب بودن بخشی از مفصل مهره ها رخ می دهد و عموما سبب می شود مهره ها به ناحیه جلوی خود رانده شوند.
لغزندگی به دلیل آسیب به مهره ها
آسیب به مهره ها در بیشتر مواقع سبب شکستگی مهره ها می شود اما در صورتی که این شکستگی ها در ناحیه لامینای مهره ها رخ دهد موجب می شود مهره ها از محل اصلی خود خارج شود و به ناحیه جلویی مهره لغزش یابند.
لغزندگی به دلیل ضعف در ساختار مهره ها
پوکی استخوان، تومورها و سایر اختلالات مربوط به ستون فقرات از جمله عواملی هستند که سبب بروز این نوع لغزندگی در فرد می شوند. افراد مبتلا به تومور یا پوکی استخوان در صورتی که کوچکترین ضربه ای به ناحیه کمرشان وارد شود به دلیل ضعیف بودن مهره ها، مهره ها به سرعت دچار لغزش و جابه جایی می شوند.
جراحی لغزندگی مهره کمر چیست؟
مهره های کمر از روی هم قرار گرفتن پنج مهره تشکیل شده است که عوامل مختلفی همچون فشار مداوم، آسیب های حاد و مکرر و... این بخش را معرض انواع آسیب ها قرار می دهد.یکی از شایع ترین عارضه های کمر بعد از بیماری بیرون زدگی دیسک، لغزندگی مهره های کمر است که به حرکت و لغزش غیر طبیعی یک مهره در ستون فقرات ناحیه کمر گفته می شود. احتمال ابتدا به سرخوردگی مهره ها در هر سی و سه مهره ستون فقرات وجود دارد اما شیوع آن بیشتر در ناحیه کمر می باشد. جابه جایی مهره ها، لغزش ، سرخوردگی از دیگر واژه هایی است که برای این عارضه بکار برده می شود. لغزندگی مهره های کمر خطر آسیب به اعصاب را تا چندین برابر افزایش می دهد زیرا مهره ای که دچار لغزش یا جابه جای شده است سبب تنگ شدن مسیر عبور اعصاب نخاعی شده و انتقال درست پیام به دیگر نقاط بدن را مختل می سازد. درمان این اختلال بستگی به میزان لغزندگی و جابه جایی مهره ها دارد. به طوری که درد بیمار به قدری شدید باشد که فرد را انجام کارهای روزمره خود با مشکل همراه سازد؛ در این صورت جراح ستون فقرات، جراحی لغزندگی مهره کمر را پیشنهاد می دهد. عمل جراحی لغزندگی مهره های کمر با اهدافی مهمی از قبیل، تسکین درد و علائم بیماری، افزایش عملکرد و حرکت بیمار و تثبیت مهره های که دچار لغزندگی شده است، انجام می شود. به کمک عمل جراحی لغزندگی مهره ها بیمار نه تنها از درد و کمردردهای شدید خلاصی پیدا می کند بلکه از بروز آسیب های نخاعی شدید نیز پیشگیری می شود.
تشخیص اختلال لغزندگی مهره کمر
بررسی معاینات فیزیکی بیمار توسط جراح ستون فقرات، از اولین و مهم ترین گام ها در تشخیص اختلال لغزندگی مهره ها می باشد؛ زیرا در اکثر مواقع پزشک با ارزیابی علائم بیماری و با لمس کردن محل مهره ها به یکسری تورفتگی ها پی خواهد برد. اما تشخیص دقیق شدت و درجه عارضه به کمک روش هایی تصویربرداری معمول همچون ام آر آی و سی تی اسکن انجام می شود. به کمک این تصاویر پزشک قادر خواهید به تمام جزئیات دسترسی داشته باشد. معمولا بیمار مبتلا به لغزندگی مهره های کمر به دلیل درد در ناحیه پایین کمر یا به اصطلاح کلی کمردرد به پزشک مراجعه می کند اما تنها بازگو کردن این نشانه به پزشک جهت تشخیص درست کمکی نخواهد کرد و پزشک لازم است به منظور تشخیص دقیق دیگر نشانه ها و علائم را نیز بازگو کند. به همین جهت لازم است خود بیمار قبل از مراجعه به پزشک کمی با علائم بیماری لغزندگی مهره کمر آشنایی پیدا کند تا قادر باشد راحتر علائم خود را با پزشک در میان بگذارد . از شایع ترین علائم عارضه لغزندگی مهره عبارتنداز:
- کمردردی که پس از انجام فعالیت تشدید می یابد
- درد در ناحیه باسن و ران پا
- گرفتگی و اسپاسم شدید در عضلات کمر
- احساس ضعف در پاها
- اختلال در راه رفتن و تغییر در نحوه راه رفتن
- جلوآمدگی و تورم غیرطبیعی شکم
- افزایش لوردوز یا گودی کمر
در صورتی که به هریک از این علائم مبتلا هستید حتما پزشک خود درمیان بگذارد، حتی از بازگو کردن کوچکترین نشانه ها و درد ها خجالت نکشید زیرا همین نشانه های کوچک هستند که به پزشک کمک می کند تشخیص درستی داشته باشد و این را بدانید که بهترین پزشکان و متخصصان کسانی هستند که کوچکترین نشانه و علت را نایده نمی گیرند به همین جهت از تشخیص بالایی برخوردارند.
بهترین زمان جراحی لغزندگی مهره کمر
انجام عمل جراحی برای تمام بیماران مبتلا به لغزندگی مهره ها مناسب نیست و جراحی به عنوان یکی از روشهای درمانی در اکثر بیماری ها به عنوان آخرین راه برای درمان ارائه می شود. درمان لغزندگی مهره کمر در وهله اول به کمک درمان محافظه کارانه از قبیل استراحت، امتناع از انجام کارها و ورزش های سنگین انجام می شود. البته هیچ گاه استراحت مطلق به بیمار توصیه نمی شود زیرا بی تحریکی خود عامل اصلی بروز تمام مشکلات و اختلالات ستون فقرات می باشد به همین جهت در کنار روش های محافظه کارانه پزشک ممکن است به شما توصیه کند که جهت تقویت عضلات خود به آرامی ورزش را آغاز کنید و همچنین مراجعه به فیزیوتراپ نیز کمک بسیاری به شما می کند تا دردهای حاصل از جابه جایی مهره ها را تا حد زیادی کاهش دهید. علاوه بر این مواردی که برای درمان سرخوردگی یا لغزندگی مهره ها اشاره شد؛ مصرف داروههای مسکن، استفاده از بریس ها، ماساژ درمانی، گرما درمانی و سرما درمانی از جمله راهکارهایی است که پس از روش های محافظه کارانه به بیمار پیشنهاد می شود. به کمک این روش های درمانی میتوان لغزندگی ها با درجات پایین را به درمان آنها پرداخت. در صورتی که تمام روش های درمانی برای بیمار لحاظ شود اما بیمار تسکین دردی در اندام های خود ملاحظه نکند به طور قطع می توان گفت بهترین زمان برای انجام جراحی لغزندگی مهره کمر می باشد. البته بسته به شدت و میزان جابه جایی مهره ها، نوع و روش جراحی نیز متفاوت می باشد که در بخش بعدی مقاله به طور مفصل به انواع روش های جراحی لغزندگی مهره کمر پرداخته ایم.
روش های جراحی لغزندگی مهره کمر
انتخاب بهترین روش جراحی لغزندگی مهره ها بستگی به نوع لغزش و جابه جایی دارد. جراحی سرخوردگی مهره کمر به شیوه های مختلفی انجام می شود که شامل:
جراحی فیوژن مهره های کمر
با وجود روی کار آمدن تعداد زیادی از روش های جراحی بسته، اما همچنان جراحی فیوژن جزو پرکاربردترین روش های جراحی لغزندگی مهره های کمر محسوب می شود. این جراحی جزو جراحی باز ستون فقرات به حساب می آید البته خوشبختاته امروزه با پیشرفت تکنولوژی پزشکی میتوان این جراحی را به کمک میکروسکوپ و روش های کم تهاجمی نیز استفاده کرد. اما با این حال معمولا از این روش زمانی استفاده می شود که درد بیمار به کمک درمان های غیرجراحی تسکین نیابد. جراحی فیوژن ستون فقرات به کمک پیچ و مهره های مخصوصی انجام می شود که در پی آن دو مهره ها به یکدیگر متصل می شوند و با ثابت نگه داشتن حرکت مهره ها از رانده شدن مجدد مهره ها پیشگیری می کند.
جراحی دکمپرشن مهره های کمر
در صورتی که پزشک در تصاویر بدست آمده از سی تی اسکن یا ام آر آی به این موضوع پی ببرد که عارضه لغزندگی مهره ها سبب تنگی و فشار به اعصاب نخاعی شده جراحی دکمپرشن را برای بیمار خود برمی گزیند؛ زیرا به کمک این جراحی، جراح قادر خواهد بود با بازکردن فضای بیشتر برای اعصاب، درد حاصل از این اختلال را تسکین دهد. در اغلب موارد این جراحی همراه با جراحی فیوژن انجام می شود تا جراح علاوه بر باز کردن فضای محدود نخاع، با قرار دادن پیچی درون مهره ها، مهره های دچار لغزندگی را در محل اصلی خود جوش دهد.
جراحی کم تهاجمی لغزندگی مهره ها:
یکی از موثرترین و در عین حال کم تهاجمی ترین روش های جراحی لغزندگی مهره های کمر، استفاده از میکروسکوپ های است با قدرت بالا، که به کمک آن می توان جابه جایی ایجاد شده در مهره ها را ملاحظه کرد و به درمان آن پرداخت.
جراحی نیمه باز یا مینی باز لغزندگی مهره کمر
در صورتی که جراح از ترکیب دو روش جراحی باز فیوژن یا دکمپرشن همراه با جراحی کم تهاجمی یا بسته برای درمان لغزندگی مهره ها استفاده کند، به انجام گیری چنین روش جراحی، جراحی نیمه باز یا مینی باز می گویند.
نحوه و چگونگی انجام جراحی لغزندگی مهره کمر
یکی از پرکاربردترین روش های جراحی لغزندگی مهره های کمر، انجام جراحی فیوژن یا جوش دادن مهره های ستون فقرات می باشد. برای انجام این جراحی لازم است بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرد تا در هنگام جراحی و قرار دادن گرافت استخوانی دردی را احساس نکند. برای دستیابی به منبع گرافت، عموما از استخوان لگن، دنده و ...دیگر نقاط بدن استفاده می شود. اما استفاده از مواد غیر طبیعی همچون، هیدروکسی آپاتیت نیز برای انجام این جراحی کاربرد دارد. جراحی فیوژن برای درمان لغزندگی مهره های کمر به دو صورت فیوژن اینتربادی و پوسترولاترال انجام می شود. به کمک هر دوی این جراحی ها، میتوان با گشاد کردن فضای کانال نخاعی فشار را از روی ریشه های عصبی برداشت به همین جهت لازم است به منظور پیشگیری از آسیب به اعصاب نخاعی، جراحی توسط جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات صورت بگیرد. جراحی لغزندگی مهره کمری در چندین مرحله انجام می شود شامل:
-ایجاد برش کوچکی به اندازه 2تا5 سانتی در پوست به منظور بازکردن عضلات کمر( البته بستگی به نوع جراحی فیوژن خواهد داشت )
-جایگذاری پلاتین به منظور جوش خوردن و جا اندازی بهتر مهره هایی که دچار لغزش شده است
-قرار دادن میله های مخصوصی جهت جلوگیری از حرکت مهره ها و تثبت آنها
- و مرحله آخر جایگذاری گرافت استخوانی یا مصنوعی بین دو مهره از هم راننده شده، جهت استحکام بخشیدن به مهره ها
برای انجام این چنین جراحی ها ، جراح از گرافت استخوانی در فضای بین دو مهره استفاده می کند تا بدین وسیله دو مهره که از همدیگر راننده شده اند به یکدیگر متصل کند همچنین همان طور که ملاحظه کردید.به منظور جوش خوردن گرافت استخوانی با مهره ها از وسیله خاصی به نام پلاتین که از جنس تیتانیوم می باشد انجام می شود. جراحی فیوژن پوسترولاترال نیز به همین صورت انجام می شود اما تنها تفاوت آن با روش قبلی در این است که در این جراحی از پلاتین برای جوش خوردن گرافت استفاده نمی شود.
عوارض جراحی لغزندگی مهره کمر
در صورتی که جراحی لغزندگی مهره کمر به صورت باز یا پرتهاجمی انجام می شود مطمئننا با عوارضی همراه است که از شایع عوارض این جراحی می توان به:
تورم و بادکردن شکم
اغلب بیماران پس از جراحی به این موضوع شکایت دارند و همین موضوع سبب شده بیمار به راحتی نتواند غذا بخورد و تورم غیرطبیعی در شکم خود ملاحظه کند و دلیل این عارضه به خاطر وارد کردن لوله و گرافت استخوانی است که به درون بدن بیمار فرستاده می شود، می باشد.
بروز اختلالات ادراری
یکی از شایع ترین عوارض جراحی لغزندگی مهره کمر خصوصا در صورتی که به روش فیوژن انجام شود بروز مشکلات ادراری پس از جراحی است. در اغلب موارد علت این موضوع به دلیل بی حسی های است قبل از انجام جراحی صورت می گیرد و در موراد نادر نیز ممکن است علت آن به دلیل آسیب به نخاع باشد.
اختلال در راه رفتن پس از جراحی فیوژن
برای درمان چنین اختلالی پس از جراحی لغزندگی مهره کمر بیمار نیاز به توانبخشی خواهد داشت اما حدودا یکسال طول می کشد تا فردی که مورد جراحی لغزش مهره ها قرار گرفته به بهبودی کامل برسد و قادر باشد فعالیت های خود را به راحتی و همچون قبل انجام دهد. همچنین لازم است پس از جراحی لغزندگی مهره های کمر، از انجام برخی کارها امتناع کنید تا از بروز عوارض جبران ناپذیری پیشگیری شود:
- بلندکردن اجسام سنگین تر از چهار کیلوگرم
- خم و راست شدن بیش از حد
- چرخش کمر
- رانندگی طولانی
- انجام فعالیت های سنگین
- بی تحرکی و استراحت مطلق
مراقبت های بعد از جراحی لغزندگی مهره کمر
اکثر بیماران پس از جراحی لغزندگی مهره کمری، به مدت 2-3روز در بیمارستان بستری می شوند اما در صورتی که جراحی به صورت باز و پرتهاجمی انجام شود مدت زمان بیشتری در بیمارستان بستری خواهند ماند و این زمان بین 4روز تا 10روز متغیر است. پس از مرخص شدن از بیمارستان برای اینکه به بهبودی کاملی برسید بین 2تا 6ماه زمان می برد البته در افراد مسن این زمان کمی طولانی تر است و ممکن است تا یکسال هم طول بکشد تا قادر باشند به راحتی فعالیت های خود را انجام دهد اما در این میان رعایت اصول مراقبتی کمک زیادی به بهبودی سریعتر حال بیمار خواهد کرد به گونه می توان گفت مراقبت های دوران نقاهت به اندازه خود جراحی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مراقبت هایی که به شما در روند بهبودتان کمک زیادی می کند شامل:
از زخم های خود به خوبی مراقبت کنید؛ برای مراقبت از زخم محل جراحی لازم است روزانه پانسمان ها را تعویض کنید و محل جراحی را با آب و صابون شستشو دهید و همیشه توجه نمایید محل زخم را خشک و تمیز نگه دارید. دو روز پس از جراحی لغزندگی مهره کمر، یک دوش ساده آسیبی به محل زخمتان وارد نمی کند. علت اصلی یبوست پس از جراحی، استفاده از داروهای مسکن است؛ البته استفاده از این داروها به منظور کم کردن درد بیمار ضروری است و در اکثر موارد جراح خود این داروها برای بیمارش تجویز می کند. از نوشیدن آب و مصرف سبزیجات و میوجات پس از جراحی لغزندگی مهره های کمر غافل نشوید زیرا این موارد از بروز یبوست پس از جراحی پیشگیری می کند. پس از جراحی لغزندگی مهره کمر، مراجعه به فیزیوتراپ و انجام ورزش های سبکی همچون پیاده روی را در برنامه خود لحاظ کنید؛ زیرا اغلب افراد پس از جراحی همچنان دچار اختلال در راه رفتن می باشند که انجام حرکات ورزشی به منظور تقویت عضلات کمر کمک زیادی به این عزیزان خواهد کرد.
خطرات جراحی لغزندگی مهره کمر
جراحی لغزندگی مهره کمر هم همانند دیگر جراحی های ستون فقرات با خطراتی همراه است. البته احتمال بروز خطر بسته به روش جراحی متفاوت است برای مثال در صورتی که عمل لغزندگی مهره ها به صورت کم تهاجمی یا بسته انجام شود خطرات تا حد زیادی کاهش می یابد و عکس آن یعنی روش جراحی باز لغزندگی مهره ها یا فیوژن مهره ها از خطرات احتمالی بیشتری برخوردار است. برخی از خطرات خاص جراحی فیوژن مهره های کمر عبارتنداز:
ادامه درد بیمار پس از جراحی
در اعمال جراحی که برای لغزندگی مهره ها انجام می شود گاهی اوقات ممکن است جراحان نتواند به طور کامل قطعه ای که دچار جابه جایی شده است را در محل اصلی خود بازگردارند و یا اینکه در حین جراحی، فضای کافی برای عبور اعصاب نخاعی باز نشود. در این موارد ممکن است بیمار حتی پس از انجام جراحی نیز مقداری درد در ناحیه کمر و پاهای خود احساس کند.
خونریزی در ناحیه اپیدورال
در صورتی که در حین جراحی مقداری خون در فضای نزدیک سخت شامه جمع شود عارضه هماتوم یا تجمع خون رخ می دهد. تجمع خون در ابتدا مشکلی برای بیمار ایجاد نمی کند و زمانی این عارضه خطرناک می شود که خونریزی در ناحیه نزدیک اعصاب رخ دهد و فشار زیادی به عصب های نخاع وارد کند در این صورت بیمار مبتلا به برخی علائم عصبی خواهد شد که هر چه سریعتر باید به درمان این اختلال اقدام کرد و درمان این عارضه در اکثر مواقع نیازمند انجام جراحی به صورت اورژانسی می باشد.
عفونت پس از جراحی
در صورتی که در حین جراحی لغزندگی مهره ها تجمع عظیمی از باکتری ها وارد ناحیه مورد جراحی شوند؛ این عامل باعث آلوده شدن فضای جراحی شده و سبب بروز علائمی از قبیل تب شدید، تورم و قرمزی و ترشح در ناحیه جراحی می شود. بروز عفونت در حین انجام جراحی های باز و پرتهاجمی از جمله شایع ترین خطرات پس از جراحی می باشد خوشبتانه با روی کار آمدن، انواع جراحی های کم تهاجمی این خطر تا حد زیادی کاهش یافته است.
