جراحی تنگی کانال نخاعی کمر عارضه ای است که به دنبال تنگ شدن مجرای در بردارنده نخاع رخ میدهد و همین تنگی و فشردگی بیش از حد نخاع، سبب آسیب جدی به ریشه های عصبی می شود؛ به کمک جراحی تنگی کانال نخاعی کمر میتوان فضای بیشتری را برای کانال نخاعی کمر ایجاد کرد و بدین وسیله فشار را از روی نخاع و ریشه های عصبی برداشت. نخاع که بخش مهمی از دستگاه عصبی مرکزی است؛ در بردارنده تعداد زیادی سلول های عصبی است که وظیفه انتقال اطلاعات بین مغز و بدن را برعهده دارد؛ این عضو حیاتی بدن توسط فضای باریکی به نام کانال نخاعی کمر محافظت می شود. در صورتی که به دلایل متعددی این کانال تنگ شود این تنگی سبب فشار و آسیب به نخاع می شود که به این عارضه تنگی کانال نخاعی کمر می گویند. امروزه برای درمان این اختلال راههای درمانی زیادی ارائه شده است اما در صورتی که فرد دچار اختلالاتی از قبیل، اختلال در راه رفتن، عدم کنترل ادرار و مدفوع و... شده باشد تنها راه درمان برای این افراد انجام جراحی تنگی کانال نخاعی کمر است تا با برداشت فشار از روی نخاع بتوان این اختلالات را نیز درمان کرد.
یکی از شایع ترین دلایل کمردرد، عارضه تنگی کانال نخاعی کمر است به همین جهت در این مقاله سعی شده با بیانی ساده به بررسی این عارضه و روش های جراحی آن توضیح داده شود. خالی از لطف نیست که کمی وقت خود را بگذارید و این مقاله را مطالعه نمایید.
تنگی کانال نخاعی کمر چیست؟
نخاع مجرایی است استوانه ای شکل، که از ناحیه پیاز مغز تا انتهای کمر امتداد دارد. برقراری ارتباط بین مغز و دیگر اندام ها از جمله مهم ترین وظیفه نخاع می باشد. ستون فقرات از مجموع سی و سه مهره تشکیل شده است که در میان هر مهره فضای خالی وجود دارد که به این فضای خالی، کانال نخاعی کمر می گویند. نخاع درون تونلی یا مجرای عصبی به نام کانال نخاعی کمر قرار دارد. کانال نخاعی کمر با داشتن لایه هایی از چربی، مایع مغزی و نخاعی و تعدادی رگهای خونی وظیفه محافظت از نخاع را برعهده دارد. کانال نخاعی کمر دارای یک ساختار استخوانی است که با افزایش سن و رشد بافت و استخوان های اضافی، کانال در بردارنده نخاع دچار تنگی می شود و فشار زیادی به اعصاب نخاع وارد می شود.
شیوع این اختلال بیشتر در افراد بالای 50 سال می باشد؛ زیرا با افزایش سن، مهره ها و دیسک های بین مهره ای آب میان بافتی خود را از دست می دهند و همین عامل سبب کم شدن ارتفاع مهره ها و نزدیک شدن مهره ها به یکدیگر می باشد. همین اتفاق یعنی نزدیک شدن مهره ها به یکدیگر سبب تنگی شدن کانال نخاعی کمر شده و از هر طرف به نخاع فشار وارد می کند. علاوه بر کهولت سن و پیری که مهم ترین دلایل اکتسابی بروز این بیماری است اختلالاتی از قبیل بیرون زدگی دیسک، تومورهای نخاعی و ستون فقرات، آسیب های وارده به نخاع از جمله عواملی هستند که سبب بروز تنگی کانال نخاعی کمر می شوند. اما گاهی مواقع دیده می شود فرد از زمان تولد به عارضه مبتلا است که این اختلال به عنوان تنگی کانال نخاعی کمر مادرزادی شناخته می شود. بی حسی و ضعف در اندام های بدن، اختلال در راه رفتن و حفظ تعادل و در موارد شدیدتر اختلال در کنترل ادرار و مدفوع از جمله علائم و نشانه های است که فرد مبتلا به تنگی کانال نخاعی کمر در اندام های خود احساس می کند. تنگی کانال نخاعی کمر ممکن است در هر ناحیه از ستون فقرات رخ دهد اما شیوع آن در ناحیه گردن خصوصا کمر بیشتر است.
جراحی تنگی کانال نخاعی کمر چیست؟
جراحی تنگی کانال نخاعی کمر نوعی روش جراحی ستون فقرات است که توسط جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات و با هدف گشاد کردن فضای کانال نخاعی کمر و از بین بردن استخوان ها، مفصل ها و رباط های اضافی انجام می شود. شیوع عارضه تنگ کانال نخاعی کمر بیشتر در ناحیه گردن و کمر می باشد. تنگی کانال نخاعی کمر گردن زمانی رخ می دهد که مفاصل مهره های گردن، بیش از حالت طبیعی خود رشد کند و فضا را برای عبور اعصاب در ناحیه گردن محدود کند. نوعی دیگر عارضه تنگ شدگی که نسبت به تنگی کانال نخاعی کمر گردن شیوع بیشتری دارد؛ عارضه تنگی کانال نخاعی کمر کمر است. از شایع ترین علائم این اختلال میتوان به کمردرد اشاره کرد. که علت اصلی بروز این عارضه فرسایش مفصل فاست و دیسک های بین مهره ای است. اکثر بیماران مبتلا به عارضه تنگی کانال نخاعی کمر به کمک دارو و فیزیوتراپی، علائم بیماریشان تسکین می یابد از این رو نیاز به انجام جراحی ندارد. اما در صورتی که سایر روش های درمانی کمکی به درمان علائم بیماری نکند متخصص، روش جراحی را به شما پیشنهاد می دهد. قطر طبیعی کانال نخاعی کمر در کمر و گردن، حدودا بیست و پنج سانتی متر می باشد زمانی که این مقدار به کمتر از 12سانتی برسد؛ انجام جراحی تنگی کانال نخاعی کمر ضرورت می یابد.
تشخیص اختلال تنگی کانال نخاعی کمر
تشخیص دقیق عارضه تنگی کانال نخاعی کمر توسط جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات صورت می گیرد. جراح مغز و اعصاب با بررسی سوابق پزشکی بیمار، علائم و نشانه های بیماری و نتایج بدست آمده از آزمایشات تصویربرداری، شدت و نوع ضایعه را تشخیص می دهد. معاینه فیزیکی شامل ازریابی انعکاس عضلات، نحوه راه رفتن و بررسی قدرت عضلات در هنگام خم شدن به سمت جلو می باشد. همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد که یک اسکن جهت دستیابی به شکل و نحوه قرار گیری مهره ها انجام دهید.
از جمله پرکاربردترین آزمایشات تصویربرداری شامل:
تصویربرداری به کمک اشعه ایکس:
در این روش میتوان با عبور دادن اشعه ای به درون بدن، ساختار اصلی مهره ها را ملاحظه کرد. سی تی اسکن یا تومورگرافی کامپیوتری، نوعی روش تصویربرداری به کمک اشعه ایکس است که به وسیله آن تمام محتویات کانال نخاعی کمر نمایان می شود.
تصویربرداری به کمک میدان های مغناطیسی:
ام آر آی یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی از جمله تکنولوژی های نوین و پرکاربرد است که با استفاده از میدان های مغناطیسی قوی میتوان به تصاویر سه بعدی دست یافت. دستیابی به تصاویر دقیق مربوط به طناب نخاعی و ریشه های عصبی از جمله مزیت های این روش تشخیص نسبت به دیگر روش ها است.
میلوگرافی یا نخاعی نگاری
میلوگرافی روش است که برای تصویربرداری از ساختمان نخاع، بکار می رود. این روش نسبت به دیگر روش های تشخیص از تهاجم بیشتری برخوردار بوده؛ اما برای افرادی که ممنوعیت انجام ام آرآی را دارند به عنوان بهترین روش تشخیص به حساب می آید. میلوگرافی به وسیله تزریق ماده حاجب به درون فضای مایع مغزی و نخاعی انجام می شود. به کمک این روش میتوان جزئیات کاملی از کانال نخاعی کمر، نخاع و ریشه های عصبی مشاهده کرد.
بهترین زمان جراحی تنگی کانال نخاعی کمر
در اغلب موارد درمان تنگی کانال نخاعی کمر به کمک روش های محافظه کارانه و کم تهاجمی انجام می شود و به کمک این روش ها، علائم بیماری تا حد زیادی تسکین می یابد. براساس تشخیصی که صورت گرفته است روش های درمانی برای بیمار لحاظ می شود. روش های درمانی تنگی کانال نخاعی کمر در ابتدا به وسیله دارودرمانی (داروهای ضدالتهاب و داروهای مسکن)، فیزیوتراپی (با هدف افزایش استقامت و انعطاف پذیری بیمار انجام می شود) می باشد و حتی در مورادی بکارگیری روش های تزریقی، از قبیل تزریق اپیدرورال نیز ممکن است تجویز شود. از جمله دلایلی که سبب می شود جراحی تنگی کانال نخاعی کمر به عنوان آخرین راه درمانی در نظر گرفته شود میتوان به: عوارض احتمالی که ممکن است جراحی تنگی کانال نخاعی کمر با خود به همراه داشته باشد، هزینه بالای عمل جراحی و اینکه فرد پس از انجام جراحی لازم است مدت زمان طولانی استراحت کند و تحت مراقبت های ویژه ای قرار بگیرد. اشاره کرد.
از این رو جراحی تنگی کانال نخاعی کمر معمولا زمانی توصیه میشود که بیمار از درمان های محافظه کارانه و روش های غیرجراحی خسته شده است اما همچنان مبتلا به دردهای ناتوان کننده می باشد. از جمله علائمی که نشان می دهد زمان جراحی تنگی کانال نخاعی کمر فرا رسیده است عبارتنداز:
- فرد در انجام کارهای روزمره خود با اختلال همراه است.
- درمان های محافظه کارانه نتایج قابل قبولی را برای بیمار نداشته باشد.
- بروز اختلالات شدید در اندام ها
- اختلال در کنترل عملکرد روده و مثانه
- درد و بی حسی و ضعف شدید در اندام ها
- احساس درد شدید و پیشرونده ای را در پاها
- شدت عارضه تنگی کانال نخاعی کمر از طریق سی تی اسکن، ام آرآی کاملا مشخص باشد.
روش های جراحی تنگی کانال نخاعی کمر
همان طور که اشاره شد هدف از انجام عمل جراحی تنگی کانال نخاعی کمر، برداشتن فشار از روی ریشه های عصبی است. که عمل برداشتن فشار از طریق روش های جراحی از قبیل:
جراحی فورامینوتومی
به کمک این جراحی میتوان، بخش از دیسک و برجستگی های استخوان که اعصاب نخاعی تحت فشار قرار داده را تحت تاثیر قرار داد و از بروز فشار به اعصاب پیشگیری کرد.
جراحی لامینکتومی
یکی از رایج ترین راههای درمان اختلال تنگی کانال نخاعی کمر، انجام جراحی لامینکتومی است که با هدف کم کردن فشار از روی نخاع انجام می شود. به کمک این جراحی نیز میتوان زاوئد استخوانی موجود در طناب نخاعی را برداشت.
جراحی لامینوتومی
این جراحی نسبت به جراحی لامینکتومی، از تهاجم کمتری برخوردار است و با ایجاد سوراخی در ناحیه لامین مهره ها میتوان فشار را از روی نخاع برداشت. این عمل برای دسترسی به داخل کانال نخاعی کمر جهت خارج کردن دیسک و رفع تنگی موضعی کانال نخاعی کمر و آزاد کردن ریشه عصبی انجام می شود.
جراحی همجوشی یا فیوژن ستون فقرات
در بیمارانی که تنگی کانال نخاعی کمر به دلیل، لغزندگی در مهره های ستون فقرات ایجاد شده است، جراح با متصل کردن مهره ها به یکدیگر بوسیله جراحی فیوژن یا همجوشی مهره ها از بروز تنگی در طناب نخاعی جلوگیری به عمل می آورد. البته این جراحی باید همراه با جراحی لامینکتومی ( برداشتن لامینای مهره ها ) انجام شود تا نتیجه بهتری بدست بیاید.
جراحی لامینوپلاستی
این جراحی تنها در مورد درمان تنگی کانال نخاعی کمر گردن کاربرد دارد و به وسیله آن میتوان، با ایجاد فضای اضافی در کانال نخاعی کمر ناحیه گردن، فشار را از روی ریشه های عصبی نخاع گردن برداشت.
جراحی تنگی کانال نخاعی کمر با لیزر
یکی از جدیدترین روش های رفع عارضه تنگی کانال نخاعی کمر، استفاده از دستگاه لیزر می باشد. این روش در افرادی کاربرد دارد که دچار تنگی خفیف هستند ولی علائم بیماری بقدری نیست که بتوان به کمک جراحی به درمان آن پرداخت. لیزر دارای یک اشعه پر انرژی است که قادر است با انتقال دادن انرژی خود به سمت مهره ها و بافت های در بردارنده ستون فقرات، کمردرد های حاصل از تنگی کانال نخاعی کمر را برطرف کند.
نحوه و چگونگی انجام جراحی تنگی کانال نخاعی کمر
از رایج ترین جراحی ها برای درمان تنگی کانال نخاعی کمر، جراحی لامینکتومی است که به منظور برداشتن قسمتی از استخوان لامینا که عصب را تحت فشار قرار می دهد انجام می شود. نحوه انجام این جراحی بدین صورت می باشد که پس از بیهوش شدن بیمار، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات جهت دستیابی به مهره ها برشی را در پوست کمر ایجاد می کند. پس از دستیابی به مهره ها، به کمک ابزار مخصوصی لامینای مهره را خارج می کند. با خارج کردن لامینای مهره ها، در این مرحله جراح قادر خواهد بود هم محل عبور اعصاب را گشادتر کند و هم اینکه برجستگی استخوانی داخل کانال نخاعی کمر را حذف کند. جراح ستون فقرات، پس از اطمینان پیدا کردن از آزاد بودن ریشه عصبی، اقدام به بستن محل برش جراحی می کند. برای بستن زخم، تکه ای از بافت چربی بدن یا پداسفنجی در محل زخم قرار می گیرد.
در صورتی که دیسک بین مهره ای سبب بروز عارضه تنگی نخاعی شود در این صورت جراح به کمک جراحی دیسککتومی، دیسک هایی که بروی عصب فشار وارد می کند را خارج می کند. البته جراحی دیسککتومی برای درمان تنگی کانال نخاعی کمر ممکن است به روش های جراحی آندوسکوپی و میکرودیسککتومی نیز انجام شود؛ این چنین جراحی ها از تهاجم کمتری برخوردار است زیرا برای دستیابی به مهره ها برش کوچکتری در پوست و عضلات ایجاد می شود. در مواردی که تنگی کانال نخاعی کمر، به دلیل بیرون زدگی یا لغزندگی مهره ها باشد در این صورت علاوه بر جراحی دکمپرشن یا لامینکتومی جراح، جراحی فیوژن را نیز را به منظور تثبیت نگه داشتن مهره ها به بیمار پیشنهاد می دهد. جراحی فیوژن ستون فقرات به دو صورت از جلو و عقب انجام می شود و نحوه انجام جراحی فیوژن ستون فقرات بدین صورت می باشد که جراح برای پایدار کردن مهره ها، از پیوند استخوانی با ابزارهای مصنوعی خاصی استفاده می کند.
عوارض جراحی تنگی کانال نخاعی کمر
با وجود روی کار آمدن روش های جراحی بسته و کم تهاجمی اما همچنین در مورادی نیاز به انجام جراحی به صورت باز نیز وجود دارد. در صورتی که جراحی تنگی کانال نخاعی کمر با ایجاد برش عظیمی در ناحیه ستون فقرات انجام شود. به این نوع جراحی، جراحی باز گفته می شود. جراحی باز نسبت به جراحی بسته تنگی کانال نخاعی کمر از عوارض بیشتری برخوردار است که از شایع ترین عوارض جراحی تنگی کانال نخاعی کمر شامل:
عوارض داروهای بیهوشی
عوارض داروهای بیهوشی بسته به نوع جراحی، شرایط جسمی بیمار کاملا متفاوت است. اما به طور کلی از عمومی ترین پیامدهای ناشی از بیهوشی میتوان به تهوع واستفراغ، احساس گیجی، سردردهای شدید، کمردرد و... اشاره کرد. در اغلب موارد این عوارض چندین ساعت پس از جراحی از بین می روند و مشکلی برای بیمار بوجود نمی آید.
لخته شدن خون داخل عروق
ترومبوز یا لخته شدن عروق خونی، زمانی رخ می دهد که در داخل عروق لخته خونی رخ دهد. بروز ترومبوز زمانی خطرناک است که لخته خونی به ناحیه ریه ها برسد.پزشک جهت پیشگیری از بروز چنین عارضه ای، داروهایی از قبیل، آسپرین و هپارین را برای بیمار تجویز می نماید. همچنین انجام ورزش های سبک و پیاده روی به شما کمک می کند تا از بروز این عارضه پس از جراحی تنگی کانال نخاعی کمر پیشگیری کند.
بروز اختلالات ریوی
یکی از نادرترین عوارض جراحی تنگی کانال نخاعی کمر، ابتلا به بیماری تنفسی و ذات الریه است. و دلیل آن بخاطر درست کار نکردن ریه ها پس از جراحی می باشد. ریه ها پس از جراحی باید به خوبی کار کنند تا با فراهم ساختن اکسیژن کافی، بیمار سریعتر به بهبودی برسد. اما درصورتی که ریه ها به درستی کار نکنند خلط و باکتری ها در ریه بیمار باقی بماند، فرد ممکن است به بیماری ذات الریه و دیگر اختلالات تنفسی مبتلا شود.
در صورت مشاهده چنین عوارضی، حتما پزشک خود را در جریان بگذارید:
- بی حسی شدید در پاها و ران پا
- افزایش دمای بدن
- قرمزی و تورم و ترشح در ناحیه زخم
- بروز کمردردهای شدید
- بی اختیاری در ادرار و مدفوع
مراقبت های بعد از جراحی تنگی کانال نخاعی کمر
بیمار بعد از جراحی به اتاق مراقبتهای ویژه انتقال داه می شود. در این زمان فشار خون، تنفس و ضربان قلب بیمار به طور کامل مورد بررسی قرار می گیرد. بیمار به مدت یک الی دو روز در بیمارستان بستری خواهد ماند. و دوره بهبودی کامل پس از جراحی تنگی کانال نخاعی کمر، به مدت چهار تا هشت هفته طول می باشد.در این دوران نیاز به برخی مراقبت ها خواهد داشت که از جمله مراقبت ها پس از جراحی تنگی کانال نخاعی کمر عبارتند از:
مراقبت از زخم به منظور پیشگیری از ابتلا به عفونت، بسیار اهمیت دارد. هر روز محل زخم را تمیز نگه دارید و مجاز هستید محل بخیه را با آب و صابون بشویید. از خیس کردن زخم ها جدا خودداری کنید زیرا این کار خطر ابتلا به عفونت را تا حد زیادی بالا می برد. از نشستن و استراحت مطلق طولانی پس از جراحی تنگی کانال نخاعی کمر، پرهیز کنید پس از 30دقیقه نشستن، حتما از جای خود بلند شوید و به آرامی راه برود تا از بروز لخته در محل زخم پیشگیری شود. بیمار پس از گذشت چندین ساعت از عمل جراحی، میتواند راه برود و فعالیت های خود را آغاز کند. دو هفته پس از جراحی مجاز هستید فعالیت های توانبخشی را آغاز کنید. استفاده از فیزیوتراپی پس از جراحی تنگی کانال نخاعی کمر، به مد 6 الی 8 جلسه ضروری می باشد. فیزیوتراپی بروی کنترل درد و تقویت عضلات بیمار تمرکز دارد.
محدودیت ها پس از جراحی تنگی کانال نخاعی کمر عبارتنداز:
- بلند کردن اجسام سنگین بالای دو و نیم کیلوگرم
- انجام فعالیت ها و ورزش های سنگین
- رانندگی به مدت طولانی
- سیگار کشیدن و مصرف مواد حاوی نیکوتین
- مصرف داروهای ضدالتهابی و غیر استروئیدی
خطرات جراحی تنگی کانال نخاعی کمر
جراحی تنگی کانال نخاعی کمر همچون دیگر جراحی ها، ممکن است با مخاطرات و خطراتی همراه باشد که لازم است شمایی که قرار است در آینده نزدیک این عمل جراحی را انجام دهید نسبت به آن آگاهی کاملی داشته باشید از شایع ترین مخاطرات جراحی تنگی کانال نخاعی کمر شامل:
آسیب به اعصاب نخاعی :
انجام هرگونه عمل‌جراحی بر روی ستون‌فقرات خطر آسیب‌دیدگی به ریشه های عصبی و دیگر اجزای ستون‌فقرات را به همراه دارد. حتی در مواردی نیز مشاهده شده که داروهای بی حسی بکار برده شده در بیهوشی نیز بر اعصاب آسیب بزند. آسیب‌دیدن عصب ممکن‌است منجر به بی‌حسی و یا حتی فلجی شود.
نشت مایع مغزی و نخاعی
در حالت طبیعی مایع مغزی و نخاعی به طور پیوسته باید در اطراف طناب نخاعی ومغز وجود داشته باشد تا بدین وسیله از وارد شدن ضربه و آسیب به مغز و نخاع پیشگیری کند. در صورتی که در حین جراحی تنگی کانال نخاعی کمر، جراح آسیبی به غشای دربردارنده نخاع یا دورال وارد کند احتمال نشت مایع مغزی و نخاعی بالا می رود. نشست مایع مغزی ونخاعی در اکثر مواقع به خودی خود برطرف میشود اما بیمار عموما به مدت چندین روز پس از جراحی دچار علائمی نظیر سردردهای شدید، تهوع و استفراغ خواهد شد.
نیاز به جراحی مجدد
متاسفانه باید گفت یکی از خطرناکترین و وحشتناکترین خطرات پس از جراحی تنگی کانال نخاعی کمر همین مورد می باشد. بیمارانی که به این خطر مبتلا شده اند دچار دردهای مداومی می شوند که حتی در برخی مواقع این دردها بسیار شدیدتر از پیش جراحی می باشد . ناموفق بودن جراحی تنگی کانال نخاعی کمر به دلایل مختلفی همچون، عدم صلاحت جراح ، اختلال در روند انجام جراحی و بسیاری عوامل دیگر می باشد.
عفونت در محل زخم و پیوند استخوانی
حتی روش های کم تهاجمی جراحی تنگی کانال نخاعی کمر نیز میتواند باعث شکل گیری عفونت در بدن بیمار شود.حدود 5در صد افرادی که تحت این جراحی قرار گرفته اند دچار عفونت می شوند . خوشبختانه عفونت های پس از جراحی تنگی کانال نخاعی کمر را میتوان با مصرف آنتی بیوتیک درمان کرد.
از دست دادن قدرت بینایی
بروز این خطر بسیار نادر است و از هر سی هزار نفر یک نفر به این عارضه مبتلا می شوند. زمانی بینایی بیمار به خطر می افتد که در حین جراحی، سر بیمار سربخورد و به جای تکیه بر روی پیشانی، بر روی چشم هایش تکیه کند در این صورت فشار زیادی به چشم های بیمار وارد می شود.
