در صورتی که دیسک های بین مهره ای گردن بر اثر آسیب دیدگی از محل اصلی خود خارج شوند، در این صورت مهره ها دیگر نمیتوانند به راحتی برروی یکدیگر حرکت کنند و دچار ساییدگی می شوند و این ساییدگی سبب تخریب مهره ها و بروز گردن درد در فرد خواهد شد به کمک جراحی بیرون زدگی دیسک گردن هم میتوان دیسک های تخریب شده را اصلاح کرد و هم اینکه از بروز ساییدگی و فشار به اعصاب پیشگیری کرد. با افزایش سن و کم شدن انعطاف بدنی، اغلب افراد مبتلا به اختلالات ستون فقرات می شوند. مهره های گردن بعد از کمر رایج ترین مفصلی به حساب می آیند که دچار اختلالاتی از قبیل، آتروز، شکستگی و بیرون زدگی دیسک می شوند. بیرون زدگی دیسک گردن اختلالی است که به دنبال جابه جایی و پارگی دیسک های بین مهره ای رخ می دهد؛ فرسایش دیسک، آسیب و ضربه های مکرر به مهره های گردن از جمله شایع ترین عللی هستند که فرد را در معرض ابتلا به عارضه دیسک گردن قرار می دهد. وقتی دیسک دچار بیرون زدگی یا پارگی شود حرکت گردن با محدودیت همراه شده و باعث بروز گردن درد در فرد خواهد شد. در صورتی که بیرون زدگی دیسک گردن به شدیدترین حالت خود برسد و با خروج هسته دیسک، فشار زیادی به ریشه های عصبی وارد شود در این صورت، بیمار نیاز به انجام جراحی خواهد داشت. جراحی که به منظور حذف دیسک های بیرون زده شده و برداشتن فشار از روی ریشه های عصبی انجام می شود تحت عنوان جراحی بیرون زدگی دیسک گردن شناخته می شود. در این مقاله سعی داریم بعد از شناختن عارضه بیرون زدگی دیسک گردن، به برررسی روش های جراحی، مراقبت ها، عوارض و خطرات بعد از جراحی بیرون زدگی دیسک بپردازیم.
فتق یا بیرون زدگی دیسک گردن چیست؟
همه ما برای یکبار هم که شده به گردن درد مبتلا شده ایم اما مشکلات مربوط به بیرون زدگی دیسک گردن بسیار فراتر از یک گردن درد ساده می باشد؛ به همین جهت دراین بخش از مقاله سعی داریم با بررسی آناتومی گردن و دیسک های بین مهره ای، درک بهتری نسبت به عارضه بیرون زدگی دیسک گردن داشته باشید. مهره های گردنی شامل 7مهره است که از ناحیه پایین جمجمه تا ابتدایی ترین مهره های سینه ای کشیده می شود. این مهره ها از قرار گرفتن کنار یکدیگر، وزن حدود5/4کیلوگرمی سر را تحمل می کنند و با دامنه حرکتی بالایی که دارند سبب حرکت سر و جمجمه نیز می شوند. اما این مهره ها به همین راحتی نمیتوانند کنار هم قرار بگیرند و حرکت کنند و نیاز به یک ماده ای دارند که بسیار نرم و انعطاف پذیر باشد، به این ماده نرم دیسک می گویند.
همان طور که خودتان بهتر میدانید، بدن انسان همیشه آن طراوت و تازگی دوران جوانی را ندارد و بعد از چندین سال کار و فشار و آسیب به هر یک از اجزای بدن، فرد در معرض ابتلا به انواع اختلالات قرار می گیرد. مهره ها و دیسک های گردن نیز از این قاعده مستثنی نیستند و با افزایش سن، دیسک های بین مهره ای دیگر آن توانایی قبلی خود را ندارند و به گونه ای میتوان گفت فشارها و ضربات مکرر به مهره های گردن، دیسک ها را در معرض پیری و تخریب قرار می دهد. یکی از رایج ترین اختلالاتی که به دنبال تخریب دیسک ظاهر می شود، عارضه بیرون زدگی دیسک گردن است . به همین سادگی که بیان شد عارضه فتق یا بیرون زدگی دیسک گردن رخ نمی دهد بلکه از کنار هم قرار گرفتن چندین عامل و گذاراندن چندین مرحله دیسک ها دچار تخریب می شود. این مراحل شامل:
مرحله اول دیسک ها به دلیل عاملی همچون کهولت سن، قرارگیری در معرض انواع ضربه ها به آرامی شروع به ضعیف شدن می کنند و از ارتفاع طبیعی دیسک کم میشود. همچنین در این مرحله ممکن است تغییراتی در جنس دیسک رخ دهد و دیسک های نرم و ارتجاعی به دیسک های خشک تبدیل شوند.
مرحله دوم، مرحله برآمدگی وتورم دیسک می باشد. از این مرحله به بعد کم کم بین ریشه های عصبی نخاع و دیسک ارتباطی برقرار شده و درد ها و علائم بیماری ظاهر می شود.
مرحله سوم، در این مرحله قسمت های درونی دیسک های تورم یافته به قسمت های بیرونی دیسک فشار وارد می کند و همین عامل سبب پارگی لایه بیرونی دیسک و بیرون ریخته شدن هسته و مرکز دیسک برروی ریشه های عصبی خواهد شد. به کمک جراحی بیرون زدگی دیسک گردن با لیزر میتوان این اختلال را درمان کرد.
مرحله آخر: در این مرحله بیمار دچار برخی اختلالات شدید می شود که در این صورت انجام جراحی بیرون زدگی دیسک گردن به منظور پیشگیری از بروز عواقب جبران ناپذیر ضرورت دارد. زیرا در این مرحله بخش عظیمی از دیسک گردن پاره شده و هسته دیسک به طورکامل از محل اصلی خود خارج می شود.
جراحی بیرون زدگی دیسک گردن چیست؟
همان طور که در قسمت قبلی مقاله ملاحظه کردید شدیدترین حالت بیرون زدگی دیسک زمانی است که لایه بیرونی دیسک به طور کامل پاره شود و اجزای دیسک برروی کانال نخاعی فشار بیاورد در این صورت انجام جراحی به منظور پیشگیری از آسیب به نخاع و بروز علائم عصبی شدید، باید هر چه سریعتر انجام شود. جراحی که برای درمان فتق یا پارگی دیسک گردن انجام میشود به جراحی بیرون زدگی دیسک گردن معروف است که به کمک آن میتوان دیسک های آسیب دیده را از محل بین نخاع و مهره ها برداشت و با برداشتن دیسکها فشار که بر روی نخاع وارد می شد نیز کم می شود. خوشبختانه درصد بسیاری کمی از افراد مبتلا به فتق دیسک، نیاز به جراحی بیرون زدگی دیسک گردن پیدا می کنند و به دلیل عوارضی که ممکن است جراحی دیسک گردن با خود به همراه داشته باشد عمل جراحی به عنوان آخرین راه درمانی به بیمار پیشنهاد می شود. البته امروزه بیشتر جراحی های بیرون زدگی دیسک گردن توسط لیزر و با کمترین تهاجم انجام میشود. جراحی با لیزر دیسک گردن ( در ادامه مقاله به طور مفصل به نحوه و انجام این چنین جراحی ها پرداخته ایم) یک روش نوین برای درمان انواع بیرون زدگی های دیسک گردن و کمر است. این جراحی توسط جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات صورت می گیرد البته جراحان ارتوپد نیز قادر هستند این جراحی را انجام دهند اما چون جراحان مغز و اعصاب آشنایی کاملی با اجزای نخاع و مایع مغزی و نخاعی در بردارنده آن دارند بهتر است برای انجام جراحی بیرون زدگی دیسک گردن و کمر به این متخصصان مراجعه شود تا بدین وسیله خطرات و عوارض جراحی را تا حد زیادی کاهش دهید.
تشخیص بیماری بیرون زدگی دیسک گردن
مطمئنا تشخیص دقیق اختلال دیسک گردن توسط جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات انجام میشود و اینکه فکر کنیم که چون به گردن درد مبتلا هستیم پس علت آن حتما بیرون زدگی دیسک می باشد کاملا اشتباه است زیرا بیماری دیسک گردن اختلالاتی که در هر فردی با علائم خاصی ظاهر می شود. و بررسی همین علائم و نشانه ها است که به پزشک کمک می کند تشخیصی درست تر نسبت به بیماری شما داشته باشد. شاید برایتان جالب باشد اما فردی که مبتلا به بیرون زدگی دیسک گردن است علاوه بر گردن درد، در دست های خود نیز درد بسیار شدیدی را احساس می کند و به گونه میتوان گفت این درد انتشار یافته است و در کل دست ها در جریان است. از دیگر علائم بیرون زدگی دیسک گردن که باعث می شود نشان دهد بیرون زدگی دیسک بروی اعصاب فشار آورده است، شامل:
- گردن درد انتشار یافته به سمت شانه و بازوها
- گردن درد انتشار یافته به سمت آرنج و نوک انگشتان
- خواب رفتگی، احساس مورمور شدن، بی حسی و ضعف شدید در دست ها
- کاهش قدرت دست ها، بازوها و شانه ها
- اختلال در انجام حرکات ظریف دست همچون نوشتن
- اختلال در راه رفتن و افتادن اجسام از دست
- اختلال در حفظ تعادل و هماهنگی بدن
توجه نمایید پس از مراجعه به پزشک در صورتی که به هر یک از این علائم مبتلا هستید با پزشک خود درمیان بگذارید زیرا تشخیص دیسک گردن در مرحله اول به وسیله بررسی و ارزیابی علائم بیماری انجام می شود. انجام معاینه فیزیکی و بالینی و عصبی نیز جهت تشخیص دقیق از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با این حال، جراح مغز و اعصاب برای تعیین شدت بیماری و انتخاب بهترین روش درمانی لازم است از تکنیک های تصویربرداری از قبیل ام آر آی و سی تی اسکن نیز برای بیمار خود استفاده نمایید. به کمک این تکنیک ها جراح میتواند تشخیص دهد آیا این بیماری نیاز به جراحی بیرون زدگی دیسک گردن دارد و یا به کمک درمان های ساده تر و کمتر تهاجمی تر دردش تسکین می یابد.
بهترین زمان جراحی بیرون زدگی دیسک گردن
بسیاری از افراد با خود تصور می کنند که بیرون زدگی دیسک گردن مساوی است با جراحی و جراحی تنها راه درمان این اختلال می باشد. اما این یک باور اشتباه است که در بین افرا جامعه رایج است و گمان می کنند فردی که به دیسک گردن یا کمر مبتلا شد باید سریعا جراحی شود. اما باید این نکته را متذکر شوم که بهترین زمان جراحی بیرون زدگی دیسک گردن زمانی خواهد بود که گردن درد، زندگی بیمار را دچار اختلال کرده است و فرد قادر نیست حتی کوچکترین وسیله ای را از روی زمین بردارد و به شدت در اندام های خود دچار ضعف و ناتوانی است.
همان طور که در بخش دوم مقاله ملاحظه کردید بیرون زدگی دیسک گردن به یکباره و در زمان کوتاهی رخ نمی دهد و چندین عامل و فاکتور کنار یکدیگر قرار گرفته اند تا این اختلال شکل دهد. از این رو تمام بیماران مبتلا به بیرون زدگی دیسک گردن نیازی به جراحی ندارند و در اکثر مواقع علائم بیماری به کمک درمان محافظه کارانه و دارو درمانی تسکین می یابد. به علت التهاب و فشاری که ممکن است دیسک های بیرون زده بروی نخاع وارد کنند؛ توصیه می شود روند درمانی و تشخیص بیماری را هر چه سریعتر آغاز کنید و چیزی مهم تر از تشخیص دقیق و آغاز روند درمانی دیسک گردن وجود ندارد زیرا با تشخیص دقیق و انتخاب روش درمانی درست هم میتوانید به نتیجه مطلوبی برسید و هم اینکه بدون نیاز به جراحی بیرون زدگی دیسک گردن، علائم بیماریتان تسکین یابد.
روش های جراحی بیرون زدگی دیسک گردن
پس از تشخیص عارضه بیرون زدگی دیسک گردن بیمار به مدت چندین هفته (بستگی به نظر پزشک دارد از دو هفته تا شش هفته متغیر است) تحت درمان های غیرتهاجمی قرار می گیرد و پزشک از بیمار میخواهد که پس از پایان یافتن دوره فیزیوتراپی و مصرف دارو مجدد به وی مراجعه کنید. در این دوران اگر بهبودی حاصل شود و بیمار به کمک روش های درمانی طبی به بهبودی رسیده باشد دیگر نیازی به جراحی و دیگر روش های پرتهاجمی نخواهد داشت. اما در صورتی که در هنگام مراجعه به پزشک شرایط و علائم بیمار تغییری خاصی نکرده باشد در این حالت پزشک دستور انجام جراحی بیرون زدگی دیسک را می دهد. جراحی دیسک گردن به چندین روش جراحی بسته و جراحی باز انجام می شود. از رایج ترین جراحی های بیرون زدگی دیسک گردن شامل:
جراحی بیرون زدگی دیسک گردن با لیزر
این روش جراحی بیرون زدگی دیسک گردن از حداقل تهاجم برخوردار بوده و به کمک آن میتوان به درمان اختلالاتی پرداخت که از شدت بالایی برخودار نیستند اما همچنان با گذاراندن دوره های طولانی درمان طبی، تغییری در علائم بیمار ملاحظه نشده است.
جراحی دیسککتومی دیسک گردن
از رایج ترین روش های جراحی بیرون زدگی دیسک گردن محسوب می شود که به دو صورت جراحی دیسککتومی قدامی و خلفی انجام می شود و به کمک آن میتوان زوائد استخوانی و اجزای بیرون ریخته دیسک را خارج کرد.
جراحی لامینکتومی دیسک گردن
از این جراحی به منظور برداشتن فشار از روی نخاع و اعصاب انجام می شود. این کار توسط براشتن لامین مهره ها ( به صفحات استخوانی در دیواره خارجی مهره ها لامین گفته می شود، لامین در مهره ها نقش محافظت از نخاع و غشا پوشاننده آن را برعهده دارد) انجام می شود.
جراحی فیوژن مهره های گردن
به منظور جوش دادن مهره هایی که دچار ساییدگی شده اند انجام می شود. در این جراحی از گرفت استخوانی یا پیچ و مهره های فلزی برای جوش دادن دو مهره استفاده می شود.
نحوه انجام جراحی بیرون زدگی دیسک گردن
نحوه انجام این جراحی از گذشته تا الان بسیار تغییر کرده و خوشبختانه امروزه جراحان مغز و اعصاب ستون فقرات قادر هستند با بکارگیری روش های کم تهاجمی،و بدون آسیب به بخش های مهم بافت گردن فشار را از روی نخاع و ریشه های عصبی بردارند. در گذشته جراحی بیرون زدگی دیسک گردن از ناحیه پشتی گردن و تحت عنوان جراحی دیسککتومی دیسک گردن انجام می شد که این جراحی از عوارض و خطرات بالایی برخوردار بود؛ لیکن امروزه با پیشرفت فناوری پزشکی، جراحان، جراحی را با ایجاد کوچکترین برش در ناحیه جلوی گردن انجام می دهند. این جراحی به جراحی دیسککتومی خلفی معروف است و بیمار برای انجام آن لازم است تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرد. نحوه انجام این جراحی بدین صورت می باشد که بیمار پس از خوابیدن به پشت، برشی به اندازه 2تا5سانتی در سمت چپ و راست بدن ایجاد می شود؛ پس از باز کردن ناحیه جلوی گردن صفحات حلق و حنجره آشکار می شود و پس از دستیابی به این صفحه ها، صفحه دیسک نیز نمایان شده در این زمان جراح شروع به بریدن حلقه دور دیسک و خارج کردن محتویات دیسک خواهد کرد. همچنین ممکن است همراه با این جراحی، جراحی هایی همچون لامینکتومی و فیوژن نیز انجام شود. اما در مواردی ممکن است پزشک انجام جراحی بیرون زدگی دیسک گردن را به وسیله لیزر پیشنهاد دهد. برای انجام این جراحی نیاز به بیهوشی کردن بیمار نیست زیرا در طی اعمال لیزر به مهره های گردن بیمار دردی را در اندام های خود احساس نمی کنید. و در این روش بیمار فقط تحت بی حسی موضعی قرار بگیرد و نحوه انجام این جراحی بدین صورت می باشد که جراح پس از عبور دادن سوزن باریکی به ناحیه مهره ها و دیسک از انرژی لیزر برای تبخیر دیسک های بیرون ریخته شده استفاده می کند.
عوارض جراحی بیرون زدگی دیسک گردن
جراحی بیرون زدگی دیسک گردن بوسیله لیزر نه تنها خطر و عوارضی ندارد بلکه از مزایای زیادی همچون، بدون درد بودن جراحی، عدم نیاز به ایجاد برش، نداشتن عوارض بیهوشی و زخم، اقامت کمتر در بیمارستان و ... برخوردار است. در صورتی برای درمان عارضه بیرون زدگی دیسک گردن، جراحی دیسککتومی پیشنهاد شود لازم است قبل از انجام جراحی با برخی عوارض و مشکلات این جراحی آگاهی پیدا کنید از رایج ترین عوارض جراحی بیرون زدگی دیسک گردن به طریق دیسککتومی شامل:
- بروز عوارض حسی و حرکتی بعد از عمل
- سردرد و سرگیجه
- احساس درد و گزگز
- بروز تغییرات در صدای بیمار
- بروز عفونت در محل جراحی
- خونریزی در محل جراحی
مراقبت های بعد از جراحی بیرون زدگی دیسک گردن
توجه نمایید پس از جراحی بیرون زدگی دیسک گردن، به خوبی از گردن خود مراقبت کنید تا ریسک بروز عوارض پس از جراحی به حداقل برسد از جمله مهم ترین اصول مراقبتی پس از جراحی دیسک گردن شامل، نحوه صحیح نشستن، دراز کشیدن و اصول کنترل درد و رعایت اصول بهداشتی می باشد که این اصول شامل:
به نحوه قرار گیری گردن توجه نمایید و مهم است که در هنگام خوابیدن پس از جراحی بیرون زدگی دیسک گردن از بالشت استاندارد و طبی استفاده کنید توجه نمایید در این دوران از خم و راست کردن گردن به اطراف بپرهیزد و در صورتی که ناچار به انجام این کار شدید توجه کنید به آرامی این کار را انجام دهید. نشستن، دراز کشیدن و ایستادن پس از جراحی دیسک گردن بلامانع می باشد و تنها نکته قابل توجه پس از جراحی دیسک، وضعیت صحیح قرار گیری سر و گردن می باشد. همچنین دقت نمایید از استراحت مطلق، نشستن و ایستادن های طولانی مدت نیز به شدت پرهیز کنید.
حمام کردن پس از جراحی بیرون زدگی دیسک گردن بلامانع است و اخلالی در روند بهبودی ایجاد نمی کند. البته برخی پزشکان اعتقاد دارند که تا هنگامی که زخم محل جراحی گردن خیس است و به بهبودی کامل نرسیده است از شستن و دست زدن به آن امتناع کنید؛ البته این مورد بستگی به نظر پزشک دارد در این مورد نظر پزشک خود را جویا شود اما نکته قابل توجه ای که در هنگام دوش گرفتن پس از جراحی بیرون زدگی دیسک گردن باید به آن توجه کنید پرهیز از خم کردن طولانی مدت سر و گردن می باشد. پس از جراحی دیسک گردن به منظور ثابت نگه داشتن سر و گردن و جوش خوردن سریعتر مهره های گردنی، به یک وسیله ای همچون گردنبند طبی و بریس ها احتیاج خواهد داشت و معمولا پزشک پس از جراحی یک عدد بریس گردنی را برای شما تجویز می کند؛ در تمام طول روز باید از این وسیله استفاده کنید و فقط در هنگام خواب مجاز هستید بریس را دربیاورید. مطمئنا پس از جراحی بیرون زدگی دیسک گردن دچار دردهایی در ناحیه سر و گردن خواهید شد که چنین دردهایی تا چندین روز پس از جراحی طبیعی می باشد و جراح به منظور کنترل درد برای شما داروهای مسکن تجویز می نماید تا به راحتی قادر باشید کارهای روزمره خود را انجام دهید.
خطرات جراحی بیرون زدگی دیسک گردن
اما همانطور که می دانید هیچ جراحی وجود ندارد که بی خطر باشد و مطمئنا هر جراحی ممکن است با خطراتی همراه باشد. خوشبختانه امروزه جراحی دیسککتومی جزو جراحی های پرخطر محسوب نمی شود و در اغلب موارد بیمار پس از چندین ماه مراقبت به بهبودی کاملی دست می یابد. اما خطر جراحی بیرن زدگی دیسک گردن زمانی جان بیمار را تهدید می کند که این جراحی توسط یک جراح کم تجربه انجام شود. به گونه ای میتوان گفت خطرات احتمالی جراحی بیرون زدگی دیسک گردن تا چندین بار افزایش می یابد.
نشت مایع مغزی و نخاعی در مسیر گردن
در صورتی که در حین جراحی بیرون زدگی دیسک گردن، آسیبی به لایه های محافظت کننده نخاع وارد شد؛ در این صورت این لایه دیگر قادر نخواهند بود همچون گذشته فعالیت خود را ادامه دهند و نتیجه این آسیب، نشت مایع مغزی و نخاعی از لایه های نخاعی می باشد. بروز سردرد و سرگیجه، حالت تهوع و استفراغ از جمله علائم نشت مایع مغزی و نخاعی پس از جراحی می باشد.
بازگشت مجدد علائم بیماری
احتمال بروز این خطر بین 5تا 10درصد است و علت آن بیشتر به دلیل رعایت نکردن اصول مراقبتی پس از جراحی بیرون زدگی دیسک گردن می باشد. علت دیگر این عارضه را میتوان به خارج نکردن کامل دیسک های بیرون زده و درست انجام نگرفتن جراحی دیسککتومی اشاره کرد.
آسیب دیدن اعصاب نزدیگ گردن
متاسفانه خطر آسیب به اعصاب در تمامی جراحی های ستون فقرات وجود دارد. در صورتی که بیمار پس از جراحی بیرون زدگی دیسک گردن دچار بی حسی، درد و ضعف در اندام ها شده باشد باید به خطر آسیب به اعصاب در حین جراحی شک کرد.
همچنین در صورتی که همراه با جراحی دیسککتومی دیسک گردن، جراحی فیوژن و لامینکتومی انجام شود در این صورت احتمال بروز چنین خطراتی پس جراحی بیرون زدگی دیسک گردن وجود دارد:
- بروز عفونت در محل کارگذاری گرافت استخوانی
- بروز عفونت در محل برداشت دیسک و لامین مهره ها
- جوش های نخوردن درست مهره های گردن در حین جراحی فیوژن
