جراحی سندرم تونل کارپال یا CTS یکی از رایج ترین روش های جراحی اعصاب محیطی است که برروی مچ دست انجام می شود. در طی این جراحی، جراح مغز و اعصاب با برداشتن رباط های عرضی مچ دست و باز کردن فضای بیشتر برای عبور رباط ها و اعصاب( تونل کارپال) فشار را از روی عصب مدیان دست برداشته و قدرت و توانایی مجدد دست را به سطح قبلی خود باز می گردانند. اعصاب محیطی همچون رشته های سیم در تمام بخش های بدن گسترش یافته اند و عصب های هر بخش وظیفه مخصوص به خود را دارند؛ اینکه الان شما به راحتی میتوانید این مقاله را بخوانید یا اینکه بدون هیچ دردی و به آسانی دست خود را برروی صفحه گوشی یا موس کامپیوتر حرکت دهید این ها همه نشانه درست کار کردن اعصاب دست شماست.
اما در صورتی که بنا به دلایلی همچون آسیب های مکرر، عصب های تشکیل دهنده دست شما تحت فشار قرار بگیرد در این صورت دیگر قادر نخواهید بود حتی کوچکترین کار یعنی حرکت دادن دست ها را نیز به راحتی انجام دهید. به چنین عارضه ای که عصب دست در فضای باریک مچ دست یعنی تونل کارپال گیر بیفتد؛ سندروم تونل کارپال می گویند. در صورتی که بیمار مبتلا به گزگزها و دردهای شدید و غیر قابل کنترل در مچ دست خود شود در این صورت سریعا باید تحت جراحی سندروم تونل کارپال قرار بگیرد تا با آزادسازی عصب های گیرافتاده در ناحیه تونل کارپال فشار را از روی عصب برداشت. در صورتی که احساس می کند همچنین مشکلی برای دست شما رخ داده است، شما را به خواندن این مقاله دعوت می کنم تا با این اختلال، روش ها و نحوه ی جراحی سندروم تونل کارپال آشنا شوید.
سندروم تونل کارپال چیست؟
تونل کارپال گذرگاهی سخت و استخوانی است که در مچ دست قرار دارد و اجزای مختلفی همچون رباط ها، عضلات و عصب در درون این تونل واقع شده اند. اجزای تشکیل دهنده تونل کارپال شامل 9 عدد تاندون، مجموعه از شریان ها و یک عصب به نام مدیان می باشد. عصب مدیان از روی استخوان های مچ دست عبور کرده و نقش قدرت بخشی و حرکت کردن دست را برعهده دارد و در صورتی که این عصب در مسیر عبور خود به سمت دست، فشاری به آن وارد شود و این فشردگی با علائمی از قبیل :
- احساس گزگز و کرختی در محل مچ و انگشتان دست
- احساس سوزش و درد شدید در محل انگشتان و مچ دست
- تشدید علائم ذکر شده در شب ها
- تشدید علائم در هنگام تکان دادن دست
- بروز توده عضلانی در قاعده شست دست
- عدم تانوایی در انجام کارهای ظریف و ضعف عضلانی در دستها
نمایان شود. دراین صورت گفته می شود عارضه سندرم تونل کارپال یا نشانگان مجراحی مچ دست رخ است. تمام این علائم و نشانه ها را میتوان به کمک جراحی سندروم تونل کارپال درمان کرد. البته نکته قابل توجه قبل از مراجعه به پزشک و انجام جراحی این است که بدانیم به چه علت چنین عارضه ای رخ داده است و چه عوامل در بوجود آمدن شریک هستند. مطمئنا بروز چنین اختلالی به خودی خود و به یکباره اتفاق نمی افتد؛ این فشردگی عصب مدیان به دلایل مختلفی بروز می یابد. که از شایع ترین عوامل بوجود آورده سندروم تونل کارپال میتوان به:
- بیماری دیابت و فشار خون بالا
- افزایش سن و یائسگی در خانم ها
- اختلال در کارکرد مناسب غده تیروئید
- شگستگی و وارد شدن ضربه شدید به مچ دست
- بیماری روماتیسم مفصلی
- انجام حرکات تکراری با دست ها و کشیدگی مکرر دست ها
- خم کردن مداوم و بیش از حد دست ها
- قرار گرفتن دست در معرض انواع لزرش ها همچون کار با دستگاه ها
- جراحی سندروم کارپال چیست؟
جراحی سندروم تونل کارپال یا CTS یکی از روش های جراحی اعصاب محیطی است که درآن جراح مغز و اعصاب با ایجاد فضای بیشتر برای تونل کارپال موجود در دست، قادر است فشار را از روی عصب های دست بردارد. جراحی تونل کارپال به دو صورت جراحی باز و جراحی آندوسکوپی انجام می شود. شاید بکار بردن این واژه ها در تعریف جراحی سندروم تونل کارپال کمی برای شما گنگ و مبهم باشد و تا زمانی که از نقش هر یک از این اجزای باخیر نشوید به درک درستی نسبت به این جراحی پیدا نمی کنید.
بیماری سندروم تونل کارپال مربوط به نوعی فشردگی عصب های دست است مچ دست نیز همچون دیگر اجزای بدن از مجموع چندین عصب مهم تشکیل شده است که شامل عصب رادیان، مدیان و عصب اولنار می باشد. تمام این عصب ها به همراه استخوان ها و مفصل های درون گذرگاه باریکی به نام تونل کارپال قرا دارند. در این میان کنترل احساس و حرکات انگشتان را برعهده دارد عصب مدیان می باشد. هنگامی که فضا برای عبور این عصب ها تنگ شود در این صورت گفته می شود عارضه سندروم تونل کارپال رخ داده است. به عبارت دیگر میتوان گفت بافت های احاطه کننده عصب ها و رباط ها متورم شده اند و فشار بروی عصب مدیان وارد می شود این فشار بروی عصب باعث بروز درد در دست و مچ دست خواهد شد اما بیماری سندروم تونل کارپال به آرامی رشد کرده و ممکن است به مرحله برسد که فرد حتی قادر نیست کوچکترین وسایل اطراف خود را بردارد و در هر هنگام برداشتن اجسام احساس ضعف و سوزن سوزن شدن شدید در مچ دست احساس کند. در این صورت درمان های طبی و فیزیوتراپی کمکی به رها سازی عصب گیرافتاده نخواهند کرد و تنها راه کم کردن علائم بیماری، انجام جراحی است که این جراحی تحت عنوان جراحی سندروم تونل کارپال شناخته می شود. به این جراحی، جراحی آزادسازی یا رهاسازی عصب مدیان نیز می گویند.
تشخیص اختلال سندروم تونل کارپال
در صورت مشاهده علائمی که در قسمت قبلی مقاله به آن اشاره شد؛ جهت بررسی دقیق خود را به یک جراح ارتوپد یا جراح مغز و اعصاب ماهر نشان دهد. تشخیص عارضه سندروم تونل کارپال توسط هر دو پزشک انجام می شود اما در صورتی که نیاز است برای درمان بیماری، جراحی سندروم تونل کارپال انجام شود؛ جراحان مغز و اعصاب به دلیل آشنایی کامل با اجزای اعصاب و توانایی خاصی که در انجام جراحی رها سازی اعصاب دارند برای انجام چنین جراحی ارجح تر می باشند. پزشک در ابتدا جهت تشخیص این سندروم، به بررسی علائم و نشانه های بیماری می پردازد. پس از بررسی علائم ممکن است با انجام برخی معاینات فیزیکی به تشخیص علت اصلی درد شما بپردازد. از پرکاربردترین معاینات فیزیکی در تشخیص سندروم تونل کارپال شامل:
انجام تست فشار بروی مچ دست: از این تست به منظور دستیابی به قدرت عضلات استفاده می شود بدین صورت که پزشک به قسمت های مختلف دست فشار وارد می کند تا میزان درد و سوزش بیمار را بررسی کند.
آزمایش فالن: در این آزمایش پزشک از بیمار می خواهد که ساعدش را بطور افقی در هوا نگه دارد یا از پشت دو دست را به هم بچسباند به گونه‌ای که مچ دست در حالت خم شده کامل قرار گیرد، بیمار باید این وضعیت را یک دقیقه نگه دارد . اگر کرختی و سوزشی در مچ دست ایجاد شد تست مثبت است.
آزمایش تینل: تستی است که پزشک برای انجام آن به انگشتان و مچ دست ها ضربه می زند. در صورتی که پس از ضربه بیمار درد و سوزشی در تمامی نواحی دست احساس کند در این صورت گفته می شود نتیجه این تست نیز مثبت است
الکترومیوگرافی یا نوار عصب و عضله: یکی از پرکاربردترین روش های تشخیص عارضه سندروم تونل کارپال، انجام آزمایش نوار عصب و عضله است که در این روش از ابزاری به نام الکترومیوگراف استفاده می شود. بدین صورت که پزشک جهت اندازه گیری فعالیت الکتریکی عضلات یک سوزن کوچک را به درون عضلات می فرستد. در صورتی که پزشک تشخیص دهد برای درمان این بیماری نیاز به جراحی سندروم تونل کارپال است در این صورت ممکن است برخی آزمایشات تصویربرداری از قبیل ام آرآی و سی تی اسکن را جهت تشخیص دقیق اختلال نیز تجویز نماید.
بهترین زمان جراحی سندروم تونل کارپال
اغلب افرادی که مبتلا به بیماری سندروم تونل کارپال هستند اغلب این سوال را به طور مکرر از پزشک خود می کنند که آیا من نیاز به جراحی دارم یا خیر و یا اینکه بهترین وقت برای انجام جراحی چه زمانی می باشد. باید این نوید را به شما بدهم که اغلب افراد نیاز به جراحی سندرم تونل کارپال ندارند و برای درمان این اختلال پزشک در ابتدا برخی راه کارها از قبیل موراد زیر را به شما پیشنهاد می کند که شامل:
- استراحت دادن به مچ دست به کمک بستن دست توسط آتن و دیگر ابزارهای حمایتی
- خودداری از انجام فعالیت هایی همچون تایپ کردن و دیگر کارهای که با مچ دست در ارتباط است.
- مراجعه به فیزیزیوتراپ و انجام حرکات کششی وتقویتی متناسب با دست
- مصرف داروهای مسکن و ضد التهاب به منظورکم کردن التهاب رباط ها
- تزریق داروهای استروئیدی در محل مچ دست
در صورتی که روش های درمانی که به آن اشاره شد در درمان عارضه سندروم تونل کارپال تاثیری نداشته باشد و یا علائم بیماری بدتر شود در این صورت عمل جراحی سندروم تونل کارپال به منظور تسکین علائم و کم کردن فشار از روی عصب انجام می شود. پس از اینکه دستور جراحی به بیمار داده شود. بیمار باید تا قبل از فرارسیدن روز جراحی خود را برای این عمل آماده کند. آمادگی های قبل از جراحی سندروم تونل کارپال شامل:
- انجام برخی آزمایش های اولیه از قبیل آزمایش خون و بررسی وضعیت انعقاد خون
- انجام تست ضربان قلب توسط الکتروکاردیوگرام
- کم کردن حرکات دست آسیب دیده چندین روز قبل از رسیدن زمان جراحی
- غذا نخوردن و خالی بودن معده به مدت شش الی دوازده ساعت قبل از جراحی سندروم تونل کارپال
- روش های جراحی سندروم تونل کارپال
همان طور که اشاره شد جراحی سندروم تونل کارپال به عنوان آخرین گزینه درمانی در درمان این عارضه شناخته می شود. اما این جراحی جزو رایج ترین عمل جراحی اعصاب است که به منظور استحکام بخشیدن به نوار بافتی و عضلانی اطراف مچ دست و کم کردن فشار وارده شده به عصب مدیان استفاده می شود. دو روش جراحی برای این سندروم وجود دارد که شامل جراحی آندوسکوپی سندروم تونل کارپال و جراحی باز سندروم تونل کارپال می باشند. کاربرد ویژگی های هر یک از این جراحی ها از این قرار می باشد:
جراحی آندوسکوپی سندروم تونل کارپال
یکی از نوین ترین روش های جراحی سندروم تونل کارپال، جراحی به صورت آندوسکوپی است که برای انجام چنین جراحی نیازی به ایجاد برش بزرگتری در مچ دست نیست و با ایجاد کمترین برش در مچ دست انجام می شود. کم شدن خطرات و عوارض جراحی، کاهش مدت اقامت در بیمارستان، عدم عوارض بیهوشی پس از جراحی، کم شدن دوره نقاهت و ریکاوری پس از جراحی سندروم تونل کارپال از جمله عواملی است که سبب شده امروزه اغلب پزشکان از این روش برای بیماران مبتلا به سندروم استفاده کنند.
جراحی باز سندروم تونل کارپال
روش جراحی باز سندروم تونل کارپال، روش قدیمی و سنتی برای رهاسازی عصب های فشرده شده است که بیمار پس از انجام چنین جراحی دوره ریکاوری و بهبودی طولانی تری دارد و احتمال بروز عوارضی همچون عفونت، خونریزی، سفتی و خشکی عضلات پس از این جراحی بالا می باشد. و موضوع قابل توجه در این روش جراحی سندروم تونل کارپال، کم شدن قدرت عضلات و مچ دست است و دلیل آن به دلیل پاره شدن لیگامان و رباط های عرضی است.
نحوه انجام جراحی سندروم تونل کارپال
در اکثر مواقع برای انجام جراحی سندروم تونل کارپال نیازی به بستری شدن طولانی مدت در بیمارستان نیست و به گونه ای می توان گفت این جراحی جزو جراحی های سرپایی محسوب می شود. برای انجام جراحی سندروم تونل کارپال لازم است بیمار به پشت دراز بکشد تا جراح به راحتی بتواند برشی را از مچ تا کف دست ایجاد کند پس از ایجاد برش در ناحیه کف دست لازم است مچ دست بیمار استریل شود و به منظور پیشگیری از خونریزی در حین جراحی، جراح از یک وسیله به نام شریان بند استفاده می کند تا بدین وسیله شدید جریان خون را کم کند.
بسته به نوع روش جراحی سندروم تونل کارپال، نوع بیهوشی نیز متفاوت می باشد بدین صورت که برای انجام جراحی باز و پرتهاجمی این سندروم از بیهوشی عمومی استفاده می کنند تا بیمار در حین جراحی کاملا خواب باشد و دردی را در هنگام برش پوست مچ دست احساس نکند. پس از ایجاد برشی به اندازه پنج سانتی در محل مچ دست، رباط های عرضی نیز برده می شوند تا فضای کافی برای عبور عصب مدیان ایجاد شود. برای انجام جراحی آندوسکوپی سندروم تونل کارپال بیمار باید تحت بی حسی موضعی قرار بگیرد و مدت زمان این جراحی کمتر از نیم ساعت می باشد. بدین صورت که جراح معمولاً دو شکاف (در حدود نیم اینچ) در ناحیه مچ و کف دست ایجاد می کند، از طریق این شکاف ها یک لوله متصل به دوربین به محل آسیب دیدگی وارد شده، و با استفاده از ابزارهای مخصوص رباط کارپال بریده می شود (بافتی که مفاصل را در کنار یکدیگر نگه می دارد). عمل جراحی آندوسکوپی با ایجاد دو شکاف جزو جراحی های کم تهاجمی است و به این ترتیب حداقل جراحت و ناراحتی پس از درمان مشاهده می شود.
عوارض جراحی سندروم تونل کارپال
عوارض جراحی سندروم تونل کارپال بستگی زیادی به وضیعیت جسمانی و سلامت بیمار دارد. اگر شما که قرار است تحت چنین جراحی قرار بگیرید اگر فرد جوانی هستند که به هیچ بیماری دیگر مبتلا نیستید شانس بهبودی و کم بودن عوارض پس جراحی در شما بسیار بالا است. و یا نه دچار عفونت هستید یا به بیماری دیابت مبتلا می باشد باید این نکته را به شما بگویم که ممکن است جراحی شما کمی با عوارض همراه باشد. البته نگران نباشید امروزه جراحی سندروم تونل کارپال بیشتر به صورت آندوسکوپی و بسته انجام می شود و همین موضوع عوارض جراحی را تا چندین برابر کاهش داده است. نقش بیمار در کم کردن عوارض توجه به اصول مراقبتی و انتخاب بهترین جراح مغز و اعصاب است که توانایی بالایی در انجام جراحی سندروم تونل کارپال دارد می باشد. از این رو توجه نماید کار خود را به دستان پرتوان جراح پرتجربه بسپارید. زیرا جراح با تجربه و ماهر نقش بسیاری زیادی در بهبودی حال بیمار خواهد داشت. اما با این وجود لازم میدانم کمی شما را با عوارض این جراحی آگاه کنم. این عوارض شامل:
- احساس گزگز و بی حسی و ضعف موقتی در مچ دست
- احساس درد در ناحیه بخیه و زخم ها
- سفتی و خشکی عضلات مچ دست
- کم شدن توانایی و قدرت مچ دست
- بروز لخته خونی و خونریزی در محل زخم
- در صورتی که هر یک از این عوارض بیشتر از دو هفته طول کشید؛ حتما پزشک خود را در جریان بگذارید.
مراقبت های بعد از جراحی سندروم تونل کارپال
دوره نقاهت پس از جراحی سندروم تونل کارپال به چندین ماه ها زمان نیاز دارد و معمولا لازم است پس این جراحی برخی اقدامات انجام شود تا از بروز عوارض جبران ناپذیر پیشگیری کنید و هم اینکه به بهبودی کامل دست یابید. این اقدامات شامل:
- از پانسمان ها و محل زخم به خوبی مراقبت کنید و از دست زدن به بخیه ها و پانسمان های جراحی امتناع کنید
- از گرم نگهداشتن محل جراحی امتناع کنید زیرا گرما سبب تورم و عفونت در محل در جراحی می شود و همیشه محل برش جراحی سرد نگه دارید برای این کار میتوانید از کیسه آب یخ استفاده کنید.
- به مدت دو هفته پس از جراحی سندروم تونل کارپال، دست خود را بالاتر از سطح سر خود نگه دارید و از مشت کردن دست در این دوران پرهیز کنید؛ زیرا امکان تورم و التهاب پس از جراحی سندرم تونل کارپال بسیار بالا می باشد. در هنگام خواب توجه نمایید زیر دست خود یک بالشت قرار دهید.
- به طور مدام دست خود را حرکت دهید از یک جا نگه داشتن و تکان ندادن دست خود خودداری کنید و دائما آرنج و شانه های خود را به بازی در بیاورید.
- لازم است بعد از جراحی سندروم تونل کارپال برای مدتی آتل ببندید تا قادر باشید کارهای روزمره خود را انجام دهید و فشاری به محل جراحی و عصب ها وارد نشود. بهتر است فعالیت ها و روتین کاری خود را زمانی آغاز کنید که پس از چندین هفته استراحت به بهبودی کامل رسیده باشید.
- فیزیوتراپی و برنامه توانبخشی کمک زیادی به بهبودی و قدرت بخشیدن به حرکات دست خواهد کرد. پس از جراحی سندروم تونل کارپال اغلب بیماران در دستان خود احساس ضعف و ناتوانی می کنند؛ به کمک تمرین های فیزیوتراپی و آموزش های متخصص فیزیوتراپ تا حد زیادی میتوان قدرت عضلات را به حالت قبلی خود باز گرداند.
- خطرات جراحی سندروم تونل کارپال
در صورتی که جراحی سندروم تونل کارپال به صورتی آندوسکوپی و کم تهاجی انجام شود در این صورت خطرات و عوارض کمتری را در پی خواهد داشت و انجام چنین جراحی در بیش از 95درصد بیماران موفقیت آمیز است و در 5درصد باقی مانده ممکن است برخی خطرات از قبیل آسیب های عروقی، از دست رفتن عملکرد حسی و حرکتی بیمار، عفونت و درد و التهاب در محل زخم ملاحظه شود. اما وقتی این جراحی را با جراحی باز سندروم تونل کارپال مقایسه می کنیم خواهید دید که احتمال بروز خطر و مشکل پس از جراحی به صورت باز و پرتهاجمی تا چندین برابر افزایش می یابد. این خطرات شامل:
عفونت در محل جراحی
بروز قرمزی، ترشح و تورم در محل زخم از جمله علائمی هستند که نشان می دهند زخم جراحی چرکین شده است و در معرض عفونت می باشد. از فشار آوردن و خارج کردن چرک زخم به شدت پرهیز کنید زیرا همین کار خطر آسیب به اعصاب را در پی دارد. در صورت مشاهده چنین علائمی حتما پزشک خود را جریان بگذارید.
آسیب به عروق خونی
در برخی مواقع ممکن است در حین جراحی سندروم تونل کارپال و ایجاد برش و قطع کردن رباط های عرضی، عضلات و رگ های خونی اطراف نیز پاره شوند که این صدمات و پارگی ها گاها خفیف و گاها شدید است. اما در هر صورت درمان آسیب های عروقی باید به سرعت انجام شود زیرا بافت های اطراف مچ دست پس از چند ساعت نرسیدن خون به آنها می میرند و ممکن است مشکل جدی برای عضلات و عصب ها ایجاد کنند.
آسیب به عصب های مچ دست
عصب رادیان، مدیان و عصب اولنار سه عصب تشکیل دهنده مچ دست می باشند که هر یک وظیفه مخصوص به خود را دارند و با همکاری یکدیگر فعالیت و حرکت دست را هموارتر می کنند در صورتی که در حین جراحی سندروم تونل کارپال آسیبی به هر یک از این عصب ها وارد شود در این صورت بیمار دیگر قادر نخواهد بود به راحتی دست خود را تکان دهد.
